การกิน diethylcarbamazine และ albendazole ต้องกินก่อนตรวจเลือดเพื่อดูว่าติดโรคเท้าช้างกี่ชั่วโมง และทำไมต้องกินยานั้น หากลืมเจาะเลือด ต้องกินยาดังกล่าวอีกหรือไม่

คำตอบ

โรคเท้าช้าง (lymphatic filariasis) ที่พบในไทย เกิดจากเชื้อพยาธิตัวกลม 2 ชนิด คือ Wuchereria bancrofti และ Brugia malayi ซึ่งทั้งสองชนิดมียุงเป็นพาหะนำโรค โดยพยาธิจะเจริญเติบโตในระบบน้ำเหลือง ทำให้ต่อมน้ำเหลืองอักเสบและท่อน้ำเหลืองอุดตันเรื้อรัง ส่งผลให้แขน ขา หรืออวัยวะเพศบวมโต การวินิจฉัยโรคจะอาศัยการตรวจหาเชื้อจากเลือดของผู้ป่วย (blood smear) และผลทางห้องปฏิบัติการเป็นหลัก แต่โดยธรรมชาติของพยาธิชนิดนี้จะสามารถพบเชื้อในกระแสเลือดได้มากในบางช่วงเวลาเท่านั้น ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นเวลากลางคืน ทำให้การเก็บตัวอย่างเลือดเพื่อตรวจหาเชื้อต้องทำในเวลากลางคืนเป็นหลัก ดังนั้นจึงมีการนำ diethylcarbamazine ซึ่งเป็นยาที่ใช้ในการรักษามาใช้เพื่อทำให้พยาธิเข้าสู่กระแสเลือดเพิ่มขึ้นและตรวจพบเชื้อได้ง่ายแม้ว่าจะเป็นการตรวจเลือดในตอนกลางวัน ทั้งนี้แม้จะมีข้อมูลจากการศึกษาหนึ่งที่ระบุว่าเมื่อให้ผู้ป่วยรับประทานยา diethylcarbamazine ในขนาด 100, 150 หรือ 200 มก. ก่อนการตรวจเลือดจะสามารถตรวจพบเชื้อได้ตั้งแต่ 45 วินาทีหลังจากรับประทานยา อย่างไรก็ตามการศึกษานี้มีประชากรเข้าร่วมการศึกษาเพียง 6 ราย ผลการศึกษาจึงอาจไม่เพียงพอสำหรับนำมาอ้างอิงเป็นแนวทางปฏิบัติได้ รวมทั้งเวลาเพียง 45 วินาทียังขัดแย้งกับหลักการของการแตกตัว การดูดซึม รวมทั้งการกระจายตัวของยารับประทานทั่วไป ดังนั้นเวลาประมาณ 30-45 นาทีหลังรับประทานยาซึ่งเป็นช่วงเวลาที่แนะนำอยู่ในปัจจุบัน น่าจะเพียงพอสำหรับการที่ยาเข้าสู่ร่างกายเพื่อออกฤทธิ์ได้อย่างเต็มที่ ซึ่งเวลาที่แนะนำนี้สอดคล้องกับผลจากรายงานการใช้ยา diethylcarbamazine ขนาด 50 มก. (เด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี) หรือ 100 มก. (อายุตั้งแต่ 12 ปีขึ้นไป) ก่อนการตรวจเลือด 30-45 นาที ซึ่งให้ประสิทธิภาพที่ดีในการตรวจหาเชื้อ ทั้งนี้หากรับประทานยาเพื่อการวินิจฉัยและตรวจไม่พบเชื้ออาจไม่จำเป็นต้องรับประทานยาซ้ำ แต่หากตรวจพบเชื้อ ผู้ป่วยต้องรับประทานยาตามที่แพทย์สั่งต่อไปอย่างครบถ้วน

Reference:
1. Fan PC. Determination of the earliest appearance and peak count of microfilariae of Wuchereria bancrofti and Brugia malayi after taking a single dose of diethylcarbamazine at noon. Journal of helminthology. 1994 Dec;68(4):301-4.
2. Micromedex. diethylcabamazepine [internet]. 2024 [cited 2024 Dec 11]. Available from: https://www-micromedexsolutions-com.
3. Antimicrobe.org. Diethylcarbamazine [Internet]. [cited 2024 Dec 11]. Available from: http://www.antimicrobe.org/drugpopup/Diethylcarbamazine.htm
4. ต้องจิตร ถันชมนาง. ทิศทางวิธีการการวินิจฉัยที่ทันสมัยของโรคเท้าช้างในคน. วารสารวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 2013;32(3):343-52.
5. Sherchand JB, Obsomer V, Thakur GD, Hommel M. Mapping of lymphatic filariasis in Nepal. Filaria Journal. 2003 Dec;2:1-9.
6. Weller PF, Ottesen EA. Failure of diethylcarbamazine as a provocative test in subperiodic Wuchereria bancrofti filariasis. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 1978 Jan 1;72(1):31-2.

Keywords:
เท้าช้าง, diethylcarbamazine