Gabapentin และ pregabalin กับความเสี่ยงต่อภาวะกดการหายใจที่อาจอันตรายถึงชีวิต

Gabapentin และ pregabalin เป็นยาในกลุ่ม gabapentinoids ใช้รักษาโรคลมชักและความผิดปกติอื่น เช่น อาการปวดเส้นประสาทส่วนปลาย กลุ่มอาการขาอยู่ไม่สุข (restless legs syndrome) ที่ผ่านมามีการใช้ยาทั้งสองชนิดนี้อย่างกว้างขวาง อีกทั้งมีการใช้แบบผิด ๆ (misuse) และการใช้ในทางที่ผิด (abuse) กันมาก ยาทั้งสองมีโครงสร้างและการแสดงฤทธิ์คล้าย gamma-aminobutyric acid (มี GABA-mimetic properties) มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้ง่วงนอน สงบประสาท และอาจกดการหายใจอย่างรุนแรงจนเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยเฉพาะหากใช้ร่วมกับยาอื่นที่กดระบบประสาทส่วนกลาง ก่อนหน้านี้บางประเทศได้มีคำเตือนเรื่องภาวะกดการหายใจจาก gabapentin มาแล้ว

เมื่อเร็ว ๆ นี้ หน่วยงาน FDA ของสหรัฐอเมริกาได้เพิ่มคำเตือนถึงอันตรายจากภาวะกดการหายใจที่เกิดจากการใช้ gabapentin หรือ pregabalin ในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงเรื่องการหายใจอยู่แล้ว เช่น ผู้สูงอายุ ผู้ที่ใช้ยาระงับปวดกลุ่มโอปิออยด์ ผู้ที่ใช้ยาอื่นที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง ผู้ที่ปอดทำงานลดลง เช่น เป็นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (chronic obstructive pulmonary disease) ทั้งนี้เนื่องจากหน่วยงานดังกล่าวได้มีการทบทวนข้อมูลของ gabapentinoids (เป็นข้อมูลรวมของ gabapentin และ pregabalin) ที่ตีพิมพ์เผยแพร่ ไม่ว่าการศึกษาจะเป็นแบบ observational studies การทดลองทางคลินิก การศึกษาในคน หรือการศึกษาในสัตว์ทดลอง และข้อมูลจาก case reports ที่ส่งตรงมายังหน่วยงาน FDA ของสหรัฐอเมริกา ผลการทบทวนข้อมูลพบว่ามักมีการจ่าย gabapentinoids ร่วมกับยาอื่นที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง เช่น ยาระงับปวดกลุ่มโอปิออยด์ ยาต้านความวิตกกังวล ยาต้านซึมเศร้า ยาต้านฮีสตามีน ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะกดการหายใจที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต อย่างไรก็ตามผู้ที่มีสุขภาพดีหากใช้ gabapentinoids โดยลำพัง (ไม่ได้ใช้ร่วมกับยาอื่นที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง) พบหลักฐานน้อยที่จะสนับสนุนว่ายาทำให้เสี่ยงต่อการเกิดภาวะกดการหายใจที่ร้ายแรง ซึ่งผลจากการทบทวนข้อมูลครั้งนี้ทำให้หน่วยงานดังกล่าวมีข้อมูลและคำแนะนำสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ สรุปสาระสำคัญได้ดังนี้

 มีรายงานถึงการเกิดภาวะกดการหายใจที่ร้ายแรงจนอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตจากการใช้ gabapentinoids (gabapentin และ pregabalin) โดยส่วนใหญ่เกิดในผู้ที่มีความผิดปกติของทางเดินหายใจอยู่แล้วหรือในผู้สูงอายุ ที่มีการใช้ยาดังกล่าวร่วมกับการใช้ยากดระบบประสาทส่วนกลางชนิดอื่นโดยเฉพาะพวกโอปิออยด์

 จากการศึกษาที่ตีพิมพ์เผยแพร่ พบการเสริมฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลางและกดการหายใจของ gabapentinoids กับยาอื่น (จึงต่างจากข้อมูลเดิมที่ว่า gabapentinoids ไม่เกิดปฏิกิริยากับยาอื่นและมี therapeutic index กว้าง)

 เมื่อต้องสั่งใช้ gabapentinoids ร่วมกับยาอื่นที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง โดยเฉพาะยาในกลุ่มโอปิออยด์ หรือใช้ในผู้ที่มีความผิดปกติของทางเดินหายใจอยู่แล้ว ควรเริ่มให้ยาในขนาดต่ำสุด

 ปรับขนาดยาในผู้ที่ไตบกพร่องและผู้ที่ทำ hemodialysis เพราะ gabapentin และ pregabalin ถูกขับออกทางไต

 ติดตามเฝ้าระวังอาการของภาวะกดการหายใจและภาวะสงบประสาท โดยเฉพาะเมื่อมีการสั่งใช้ gabapentinoids ร่วมกับพวกโอปิออยด์หรือยากดระบบประสาทส่วนกลางชนิดอื่น เช่น benzodiazepines หรือใช้กับผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของทางเดินหายใจอยู่แล้ว หรือผู้สูงอายุ

 ในการจัดการเรื่องภาวะกดการหายใจ อาจทำโดยการเฝ้าระวังความผิดปกติ การรักษาตามอาการ การลดหรือหยุดยากดระบบประสาทส่วนกลางซึ่งรวมถึง gabapentinoids ซึ่งหากว่า gabapentinoids ใช้เพื่อควบคุมอาการปวดหรืออาการชัก มีข้อแนะนำให้ค่อย ๆ ลดขนาดยาก่อนหยุดใช้ยา

สำหรับผู้ผลิต gabapentin และ pregabalin หน่วยงาน FDA ของสหรัฐอเมริกาให้เพิ่มคำเตือนเกี่ยวกับความเสี่ยงต่อภาวะกดการหายใจดังกล่าวข้างต้นลงในเอกสารที่เป็นข้อมูลผลิตภัณฑ์และเอกสารสำหรับผู้ป่วย พร้อมทั้งให้ทำการศึกษาทางคลินิกเพื่อประเมินถึงศักยภาพในการนำยาไปใช้ในทางที่ผิด โดยเฉพาะการใช้ร่วมกับพวกโอปิออยด์ เนื่องจากพบว่ามีการใช้ยาเหล่านี้อย่างผิด ๆ และการใช้ในทางที่ผิดเพิ่มมากขึ้น ซึ่งอาจทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะกดการหายใจ จึงขอให้ผู้ผลิตสนใจศึกษาเป็นพิเศษในประเด็นเรื่องภาวะกดการหายใจ

อ้างอิงจาก:

(1) (USFDA. FDA warns about serious breathing problems with seizure and nerve pain medicines gabapentin (Neurontin, Gralise, Horizant) and pregabalin (Lyrica, Lyrica CR) When used with CNS depressants or in patients with lung problems (December 19, 2019). https://www.fda.gov/media/133681/download; (2) FDA warns of ’serious’ respiratory problems with gabapentin. Medscape - Dec 19, 2019. https://www.medscape.com/viewarticle/922932