Fixed-dose albendazole-ivermectin ให้ผลดีสำหรับการติดเชื้อพยาธิผ่านดิน

โรคเขตร้อนที่ถูกละเลย (Neglected Tropical Diseases - NTDs) เป็นกลุ่มโรคติดเชื้อและไม่ติดเชื้อที่ส่งผลกระทบต่อเด็กและผู้ใหญ่ซึ่งพบมากในประเทศเขตร้อน โดยหนึ่งใน NTDs ที่กำลังเป็นปัญหาในปัจจุบัน คือ การติดเชื้อพยาธิผ่านดิน (Soil-Transmitted Helminths - STH) ซึ่งจะติดผ่านการรับประทานอาหาร น้ำ หรือสิ่งที่ปนเปื้อนไข่ของพยาธิ หรือพยาธิอาจชอนไชเข้าสู่ร่างกายผ่านทางผิวหนังโดยตรง การติด STH เป็นสาเหตุที่ก่อให้เกิดภาวะเจ็บป่วยและเสียชีวิตที่สำคัญทั่วโลกถึงประมาณ 1.5 พันล้านคนหรือคิดเป็น 24% ของประชากรทั้งโลก นอกจากนี้ยังเกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะทุพโภชนาการ การเจริญเติบโตล่าช้า และการพัฒนาทางสติปัญญาบกพร่องในเด็ก โดย STH ที่พบเป็นหลัก คือ การติดเชื้อพยาธิไส้เดือน (Ascaris lumbricoides) พยาธิแส้ม้า (Trichuris trichiura) และพยาธิปากขอ (Ancylostoma duodenale and Necator americanus) ซึ่งทั้ง 3 ชนิดตอบสนองต่อยากลุ่มเดียวกัน คือ benzimidazole (albendazole หรือ mebendazole) ส่วนพยาธิเส้นด้าย (Strongyloides stercoralis) มีการศึกษาว่าการใช้ ivermectin ให้ผลการรักษาดีกว่า albendazole ทั้งนี้เป้าหมายในการรักษา STH โดยองค์การอนามัยโลกมุ่งเน้นไปที่การลดอัตราการเจ็บป่วยผ่านการให้ยาถ่ายพยาธิแบบครอบคลุมประชากรโดยใช้ albendazole หรือ mebendazole และ ivermectin ซึ่งกลุ่มเป้าหมายหลักของการให้ยา คือ เด็กก่อนวัยเรียน เด็กวัยเรียน ผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ และผู้ใหญ่ที่มีอาชีพเสี่ยงสูงต่อการติด STH เช่น เกษตรกร คนทำงานในเหมือง จึงมีแนวคิดว่าหากนำ albendazole มาใช้ร่วมกับ ivermectin อาจมีประสิทธิภาพในการรักษามากขึ้น

ล่าสุดเมื่อวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2568 ได้มีการเผยแพร่การศึกษาที่ทำแบบ randomized phase 2/3 trial โดยใช้ albendazole–ivermectin co-formulation สำหรับการรักษา STH โดยการศึกษานี้มีผู้เข้าร่วมอายุ 5-18 ปี น้ำหนักอย่างน้อย 15 กิโลกรัม ที่มีการติดเชื้อพยาธิแส้ม้า พยาธิปากขอ หรือพยาธิเส้นด้ายใน 15 โรงเรียนของประเทศเอธิโอเปีย เคนยา และโมซัมบิก โดยผู้เข้าร่วมการศึกษาจะถูกแบ่งเป็น 3 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มที่ได้รับยาเม็ดสูตรผสมขนาดคงที่ (Fixed-Dose Combination - FDC) ของ albendazole 400 mg ร่วมกับ ivermectin 9 หรือ 18 mg เมื่อน้ำหนักน้อยหรือมากกว่า 45 กิโลกรัม ตามลำดับ เพียงครั้งเดียว (FDCx1) 2) กลุ่มที่ได้รับ FDC ในขนาดเดียวกันติดต่อกัน 3 วัน (FDCx3) และ 3) กลุ่มควบคุมที่ได้รับ albendazole 400 mg เพียงอย่างเดียว (control) ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มที่ติดเชื้อพยาธิแส้ม้า FDC×1 และ FDC×3 มีอัตราการรักษาหายสูงกว่า control ถึง 47.0% และ 61.3% ตามลำดับ ส่วนกลุ่มที่ติดเชื้อพยาธิปากขอพบว่า FDC×3 มีอัตราการรักษาหายสูงกว่า albendazole 29.9% กลุ่มที่ได้รับยาแบบ FDC×3 มีอัตราการรักษาหายสูงกว่าได้รับยาแบบ FDC×1 แต่กลุ่มที่ได้รับยาแบบ FDC×1 และ albendazole มีอัตราการรักษาหายไม่แตกต่างกันทางสถิติ ทั้งนี้เนื่องจากจำนวนกลุ่มประชากรที่ติดเชื้อพยาธิเส้นด้ายมีไม่เพียงพอจึงไม่สามารถประเมินประสิทธิภาพการรักษาได้ ส่วนในด้านความปลอดภัยของทั้ง 3 กลุ่ม พบว่าอาการไม่พึงประสงค์ที่พบบ่อย ได้แก่ ปวดท้อง อาเจียน ท้องเสีย และ ปวดหัว โดยอัตราส่วนในการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่เกี่ยวข้องกับยาของกลุ่ม control, FDCx1 และ FDCx3 คิดเป็น 14%, 20% และ 23% ตามลำดับ

เอกสารอ้างอิง

1. World Health Organization. Soil-transmitted helminth infections [Internet]. 2023 [cited 2025 Feb 1]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/soil-transmitted-helminth-infections.

2. Cocharne Library. Ivermectin versus albendazole or thiabendazole for Strongyloides stercoralis infection [Internet]. 2016 [cited 2025 Feb 1]. Available from: https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007745.pub3/epdf/full.

3. Keiser J, Utzinger J. Efficacy of current drugs against soil-transmitted helminth infections:

systematic review and meta-analysis. JAMA. 2008; 299(16):1937-1948.

4. Krolewiecki A, Kepha S, Fleitas PE, et al. Albendazole-ivermectin co-formulation for the treatment of Trichuris trichiura and other soil-transmitted helminths: a randomised phase 2/3 trial [published correction appears in Lancet Infect Dis. 2025 Jan 24:S1473-3099(25)00061-1.