N-acetylcysteine (NAC) ใช้เป็นยาแก้พิษ (antidote) เมื่อได้รับพาราเซตามอลเกินขนาด (paracetamol overdose) การประเมินความเสี่ยงของพาราเซตามอลที่รับประทานเกินขนาดต่อการเกิดพิษต่อตับทำได้โดยการวัดระดับพาราเซตามอลในเลือดหลังจากรับประทานยาตั้งแต่ 4 ชั่วโมงขึ้นไป แล้วนำมาเทียบกับ Rumack-Matthew nomogram (ดูรูป) หากระดับยาที่วัดได้อยู่เหนือ “treatment line” (150-treatment line) ซึ่งเป็นเส้นที่ลากจากระดับยา 150 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร (993 ไมโครโมล/ลิตร) ที่เวลา 4 ชั่วโมงมาสิ้นสุดที่ระดับยา 4.7 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร (31 ไมโครโมล/ลิตร) ที่เวลา 24 ชั่วโมง (ในรูปคือเส้นล่างของ possible hepatic toxicity) ผู้ที่รับประทานพาราเซตามอลเกินขนาดจนเสี่ยงต่อการเกิดพิษต่อตับนั้นหากได้รับการรักษาด้วย NAC ทางหลอดเลือดดำโดยเร็วภายใน 8 ชั่วโมงหลังรับประทานพาราเซตามอลเกินขนาดจะสามารถป้องกันไม่ให้ยาไปทำลายตับได้ผลดีมาก หากให้ยาช้ากว่านี้ประสิทธิผลจะลดลงอย่างมาก แนวปฏิบัติที่เป็นมาตรฐานในการให้ NAC ทางหลอดเลือดดำเพื่อเป็นยาแก้พิษสำหรับพาราเซตามอลเกินขนาดนั้นเป็นแบบ 3-bag dose regimen โดยครั้งแรกให้แบบ loading dose 150 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ให้ยานาน 60 นาที ครั้งที่สองให้ขนาด 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ให้ยานาน 4 ชั่วโมง และครั้งที่สามให้ขนาด 100 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ให้ยานาน 16 ชั่วโมง รวมให้ยาทั้งสิ้น 300 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ใช้เวลาให้ยารวม 21 ชั่วโมง การได้รับ NAC ทางหลอดเลือดดำในขนาดสูงนี้จะเสี่ยงต่อการเกิด anaphylactoid reactions และการอาเจียน ในทางปฏิบัติได้มีความพยายามในการให้ยาต่างจากนี้ เช่นให้แบบ 2-bag dose regimen ซึ่งเมื่อเร็วๆ นี้ หน่วยงาน Commission on Human Medicines ภายใต้ Department of Health ในสหราชอาณาจักรได้ทบทวนข้อมูลในเรื่องนี้และลงความเห็นว่าข้อมูลด้านประสิทธิผลของการให้ NAC แบบ 2-bag dose regimen ยังไม่เพียงพอ การให้ยาแบบ 3-bag dose regimen ยังคงมีประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงจากอาการไม่พึงประสงค์ นอกจากนี้ยังมีความเห็นเพิ่มเติมด้วยว่าการขยายเวลาโดยให้ NAC นานกว่า 21 ชั่วโมงอาจมีประโยชน์กับผู้ป่วยบางราย ทั้งนี้ขึ้นกับผลการประเมินอาการทางคลินิกของผู้ป่วยแต่ละราย พร้อมทั้งเสนอให้เพิ่มข้อแนะนำที่เกี่ยวกับการยืดเวลาในการให้ NAC ซึ่งข้อแนะนำแก่บุคลากรทางการแพทย์ในการให้ NAC หลอดเลือดดำเพื่อแก้พิษจากการพาราเซตามอลเกินขนาดให้มีการปรับใหม่เป็นดังนี้
- ให้ยาแบบ 3-bag dose regimen ดังที่ปฏิบัติกันอยู่แล้ว (ขนาดยาและเวลาที่ให้ ดังกล่าวแล้วข้างต้น)
- ผู้ป่วยควรได้รับยารวมทั้งหมด 300 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ในช่วงเวลา 21 ชั่วโมง ทั้งนี้น้ำหนักตัวสูงสุดกำหนดไว้ที่ 110 กิโลกรัม
- การให้ NAC ต่อไปอีกในขนาดยาและอัตราเท่ากันกับการให้ครั้งที่สามอาจจำเป็นสำหรับผู้ป่วยบางราย ทั้งนี้ขึ้นกับการประเมินผลทางคลินิกของผู้ป่วยแต่ละราย
อ้างอิงจาก:
(1) Intravenous N-acetylcysteine (NAC) for paracetamol overdose: reminder of authorised dose regimen; possible need for continued treatment with NAC. Drug Safety Update volume 10 issue 6, January 2017: 4; (2) Bateman DN, DearJW. Should we treat very large paracetamol overdose differently? Br J Clin Pharmacol 2017. doi: 10.1111/bcp.13279
