น้ำมันปลา (fish oil) มีกรดไขมันอิสระจำพวก omega-3 fatty acids ชนิดที่สำคัญได้แก่ eicosapentaenoic acid (EPA; C20H30O2) และ docosahexaenoic acid (DHA; C22H32O2) มีการใช้น้ำมันปลาเพื่อเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารกันอย่างแพร่หลาย ปัจจุบันมีการนำกรดไขมันอิสระจากน้ำมันปลามาใช้ประโยชน์ทางการแพทย์เพื่อเป็นยาควบคุมระดับไขมันในเลือด (lipid-regulating agent) โดยใช้ในกรณีที่มีภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง (hypertriglyceridemia) ซึ่งผลิตภัณฑ์ที่เป็นยาจะมีการควบคุมด้านคุณภาพที่เข้มงวด สร้างความมั่นใจในปริมาณและคุณภาพของสารสำคัญได้มากกว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
ในด้านยา การนำกรดไขมันอิสระจากน้ำมันปลามาใช้เป็นยารักษาภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูงนั้น กลไกการออกฤทธิ์ยังไม่ทราบแน่ชัด อาจเกี่ยวข้องกับการยับยั้ง acyl-CoA:1,2-diacylglycerol acyltransferase, การเพิ่ม beta-oxidation ที่ภายในเซลล์ตับ (ที่ไมโตคอนเดรียและเพอรอกซิโซม) การลดการสร้างไขมันในตับ และการเพิ่มฤทธิ์เอนไซม์ lipoprotein lipase ในพลาสมา นอกจากนี้ยาอาจไปลดการสังเคราะห์ไตรกลีเซอไรด์ในตับเนื่องจาก EPA และ DHA ไม่ใช่สารตั้งต้นที่ดีในการสังเคราะห์ไตรกลีเซอไรด์ และกรดไขมันอิสระทั้งสองชนิดนี้ยังยับยั้งกระบวนการ esterification ของกรดไขมันชนิดอื่น สำหรับยาที่ได้รับอนุมัติให้จำหน่ายในบางประเทศแล้วนั้นทำในรูปยาแคปซูลนิ่ม (soft-gelatin capsule) ในแต่ละแคปซูลมีกรดไขมันอิสระจากน้ำมันปลา 1 กรัม โดยกำหนดว่ามี polyunsaturated fatty acids (ทั้ง EPA และ DHA) ไม่น้อยกว่า 850 มิลลิกรัม มีข้อบ่งใช้สำหรับรักษาภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูงรุนแรง (≥ 500 มิลลิกรัม/เดซิลิตร) ในผู้ใหญ่ โดยใช้เสริมกับการควบคุมอาหาร รับประทานวันละ 1 ครั้ง ในขนาด 2 กรัม (2 แคปซูล) หรือ 4 กรัม (4 แคปซูล) ขึ้นกับการตอบสนองต่อยาและการทนต่ออาการไม่พึงประสงค์ การศึกษาทางคลินิกที่สนับสนุนประสิทธิผลของยานี้เป็นการศึกษาแบบสุ่มเปรียบเทียบกับยาหลอก (olive oil) ปกปิดทั้งสองทางและให้ยากับยาหลอกคู่ขนานกัน (randomized, placebo-controlled, double-blind, parallel-group trial) ศึกษานาน 12 สัปดาห์ ผู้ป่วยที่เข้าร่วมในการศึกษามีระดับไตรกลีเซอไรด์อยู่ระหว่าง 500 และ 2,000 มิลลิกรัม/เดซิลิตร พบว่ายาสามารถลดระดับไตรกลีเซอไรด์ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ นอกจากนี้ยังลด non-HDL-C ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเช่นเดียวกัน แต่ยาทำให้ LDL-C เพิ่มขึ้น อาการไม่พึงประสงค์ที่อาจพบเช่น เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้องหรืออึดอัดท้อง เรอ
อ้างอิงจาก:
(1) Epanova (omega-3-carboxylic acids) soft-gelatin capsules. http://www.rxlist.com/epanova-drug.htm; (2) FDA Approves Epanova for severe hypertriglyceridemia. http://www.medscape.com/viewarticle/824748
