ยาลดไขมันกลุ่ม statins กับผลข้างเคียงต่อกล้ามเนื้อ

รู้จักยากลุ่ม statins^[1,2]

ยาลดไขมันในเลือดกลุ่มสแตติน (statins) เช่น simvastatin, atorvastatin และ rosuvastatin เป็นยาที่มีผลลดระดับโคเลสเตอรอลในเลือด ใช้ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจและสมองในผู้ที่มีความเสี่ยงสูง หรือป้องกันการกลับเป็นซ้ำในผู้ที่เคยเป็นโรคเหล่านี้มาก่อน โดยยากลุ่มนี้อาจทำให้มีผลข้างเคียง เช่น ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ ท้องผูก ท้องเสีย อาหารไม่ย่อย ง่วงนอนหรือนอนไม่หลับ รวมถึงอาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อ ซึ่งพบได้ไม่มากนัก แต่หากเกิดขึ้นแล้วอาจก่อให้เกิดอันตรายและจำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยเร่งด่วน

อาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อจากยากลุ่ม statins^[1,3-6]

อาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อจากยากลุ่ม statins หรือ statin-associated muscle symptoms (SAM) ได้แก่ อาการปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อล้า ร่วมกับมีอาการคล้ายโรคหวัด ตึงกล้ามเนื้อ หรือตะคริว มักแสดงอาการตอนกลางคืน ในบางรายอาจพบกล้ามเนื้ออักเสบหรือพบการเพิ่มขึ้นของเอนไซม์ creatine kinase (CK) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของกล้ามเนื้อ ทั้งนี้อาจพบอาการอื่น ๆ เช่น น้ำหนักตัวลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุ หัวใจเต้นเร็ว คลื่นไส้ ปัสสาวะสีน้ำตาล หรือเกิดภาวะกล้ามเนื้อสลาย (rhabdomyolysis) จากรายงานพบว่าผู้ใช้ยากลุ่ม statins เกิดอาการปวดกล้ามเนื้อชนิดไม่รุนแรงเพียงร้อยละ 1.5-5 และเกิดภาวะกล้ามเนื้อสลายเพียงร้อยละ 0.01-0.04 และมักพบในผู้หญิงที่มีอายุน้อยกว่า 65 ปี โดย simvastatin มีรายงานการเกิดอุบัติการณ์อาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อมากที่สุด รองลงมาคือ atorvastatin และ rosuvastatin ตามลำดับ พบว่าผู้ป่วยที่ได้รับผลข้างเคียงจากยากลุ่ม statins มักมีอาการปวดและล้าบริเวณกล้ามเนื้อส่วนต้นขา สะโพก น่อง หลังหรือตามลำตัว อาจตรวจพบการเพิ่มขึ้นของเอนไซม์ creatine kinase (CK) โดยมักเกิดอาการหลังจากเริ่มใช้ยาเป็นเวลา 1 เดือน และอาการดังกล่าวมักเกิดขึ้นเมื่อมีการเพิ่มขนาดของยา ทั้งนี้อาการจะหายไปเมื่อมีการหยุดยา

ยากลุ่ม statins ทำให้เกิดอาการปวดกล้ามเนื้อได้อย่างไร^[7]

ปัจจุบันยังไม่ทราบกลไกที่แน่ชัด แต่คาดว่าเกิดจากความหลากหลายทางพันธุกรรมซึ่งส่งผลให้ผู้ป่วยมีการตอบสนองต่อยาแตกต่างกัน หรือเกิดจากการที่ยาไปรบกวนการทำงานของแหล่งสร้างพลังงานของเซลล์กล้ามเนื้อ หรือเกิดจากการที่ยายับยั้งเอนไซม์ ซึ่งใช้ในการสร้างโคเลสเตอรอลจนทำให้ coenzyme Q10 ลดลง ส่งผลให้การสร้างพลังงานในเซลล์กล้ามเนื้อลดลง หรือเกิดจากยากระตุ้นการทำลายเซลล์กล้ามเนื้อผ่านระบบภูมิคุ้มกัน

ข้อแนะนำในการใช้ยา^[8-10]

แม้ว่ายากลุ่ม statins อาจมีผลข้างเคียงต่อกล้ามเนื้อ แต่จากข้อมูลที่มีในปัจจุบันยังถือว่าการใช้ยามีประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น ดังนั้นในกรณีที่ผู้ใช้ยาสังเกตอาการข้างเคียงแล้วพบว่ามีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อโดยหาสาเหตุไม่ได้ กล้ามเนื้ออ่อนแรง กดเจ็บ ตะคริวกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อหดเกร็ง ปัสสาวะสีเข้มหรือสีน้ำตาล ถ่ายปัสสาวะลำบากหรือปัสสาวะออกน้อยลง ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อประเมินอาการต่อไป ทั้งนี้ในปัจจุบันยังไม่มีการศึกษาที่พบว่าการรับประทาน coenzyme Q10 หรือวิตามินดีช่วยลดอาการภาวะนี้ได้อย่างชัดเจน

เอกสารอ้างอิง

1. สิรินุช พละภิญโญ. อาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อที่เกิดเนื่องจากยาลดไขมันในเลือดกลุ่ม statin (statin-associated muscle symptoms: SAM) [อินเตอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 22 มิ.ย. 2566]. เข้าถึงได้จาก: https://ccpe.pharmacycouncil.org/index.php?option=article_detail&subpage=article_detail&id=248.

2. NHS. Side effects [internet]. 2022 [cited 29 June 2023]. Available from: https://www.nhs.uk/conditions/statins/side-effects/.
3. Vinci P, Panizon E, Tosoni LM, et al. Statin-Associated Myopathy: Emphasis on Mechanisms and Targeted Therapy. Int J Mol Sci. 2021; 22(21):11687.
4. รุ่งวิทย์ เหราบัตย์. The Prevalence of Statin - Associated Myopathy among Outpatients at Chonburi Hospital [อินเตอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 13 ก.ค. 2566]. เข้าถึงได้จาก: https://thaidj.org/index.php/CHJ/article/view/7935.
5. Parker BA, Capizzi JA, Grimaldi AS, et al. Effect of statins on skeletal muscle function. Circulation. 2013; 127(1):96-103.
6. Shannon J, John S, Ferrara J, Best S, Allen SN. Statin-Associated Myopathy. US Pharm. 2012; 37(2):55-59.
7. Vinci P, Panizon E, Tosoni LM, et al. Statin-Associated Myopathy: Emphasis on Mechanisms and Targeted Therapy. Int J Mol Sci. 2021; 22(21):11687.
8. นงลักษณ์ สุขวาณิชย์ศิลป์. ยาลดไขมัน...ผลไม่พึงประสงค์ต่อกล้ามเนื้อ [อินเตอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 20 มิ.ย. 2566]. เข้าถึงได้จาก: https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/service-knowledge-article-info-old.php?id=475.
9. Moph.go.th. 2017 [cited 2023 Jun 23]. Available from: https://www.fda.moph.go.th/sites/drug/Shared%20Documents/Drug-information/PIC/Atorvastatin_10-20-40-80%20mg_PIL20170315.pdf.
10. Backes JM, Ruisinger JF, Gibson CA, Moriarty PM. Statin-Associated Muscle Symptoms. J Clin Lipidol 2017; 11:24-33.