ยาสูตรผสม omeprazole/amoxicillin/rifabutin (ตัวยา 3 ชนิด) สำหรับรักษาการติดเชื้อ H. pylori

Helicobacter pylori เป็นแบคทีเรียที่พบได้ในกระเพาะอาหาร อาจได้รับเชื้อนี้ตั้งแต่วัยเด็ก ถือเป็นจุลชีพประจำถิ่น (normal flora) ชนิดหนึ่ง ส่วนใหญ่ผู้ที่ติดเชื้อนี้ไม่แสดงอาการ อย่างไรก็ตามการติดเชื้อดังกล่าวอาจเกี่ยวข้องกับความผิดปกติบางอย่างที่กระเพาะอาหาร เช่น peptic ulcer diseases, nonulcer dyspepsia, โรคมะเร็งกระเพาะอาหาร โดยเฉพาะโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ที่กลับมาเป็นซ้ำ ในกรณีที่มีการติดเชื้อนี้ โดยทั่วไปแนะนำให้ใช้การรักษาแบบ triple regimen ที่มียา 3 ชนิด ประกอบด้วยยา 1 ชนิดที่อยู่ในกลุ่ม proton pump inhibitors ร่วมกับยาต้านจุลชีพ 2 ชนิดที่เลือกจาก amoxicillin, clarithromycin และ metronidazole (หรือ nitroimidazoles ชนิดอื่น) ปัจจุบันพบอุบัติการณ์ของเชื้อยามากขึ้น ไม่ว่าจะดื้อต่อยาต้านจุลชีพที่กล่าวมาหรือดื้อต่อยาอื่นรวมถึง fluoroquinolones และ tetracycline (ร่วมกับ bismuth) ซึ่งปัญหาการดื้อยานี้เกิดแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ในระยะหลังมีการศึกษาที่พบว่าสูตรการรักษาที่ให้ rifabutin ร่วมด้วยนั้นให้ผลดี เช่น การให้ rifabutin ร่วมกับ amoxicillin และยาอีก 1 ชนิดในกลุ่ม proton pump inhibitors ทำให้เมื่อเร็ว ๆ นี้มียาสูตรผสมที่มียาเหล่านี้ผสมรวมกัน (fixed-dose combination) ออกวางจำหน่ายแล้วในบางประเทศ โดยผลิตในรูป delayed-release capsule ที่มี omeprazole magnesium 10.3 มิลลิกรัม (เท่ากับ omeprazole 10 มิลลิกรัม), amoxicillin 250 มิลลิกรัม และ rifabutin 12.5 มิลลิกรัม มีข้อบ่งใช้สำหรับรักษาการติดเชื้อ H. pylori ในผู้ใหญ่ รับประทานครั้งละ 4 แคปซูล ทุก 8 ชั่วโมง พร้อมอาหาร เป็นเวลา 14 วัน ควรใช้ยานี้เฉพาะกรณีที่คาดว่ามีการติดเชื้อ H. pylori เท่านั้น ทั้งนี้เพื่อลดปัญหาการเกิดแบคทีเรียดื้อยา

ในยาสูตรผสมดังกล่าวนั้น omeprazole เป็น proton pump inhibitor ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ H+/K+ ATPase จึงยับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร, amoxicillin เป็นยาต้านแบคทีเรียในกลุ่มยาปฏิชีวนะ penicillins ออกฤทธิ์ยับยั้งการสร้างผนังเซลล์ของแบคทีเรียตรงขั้นตอน transpeptidation ทำให้แบคทีเรียตาย ส่วน rifabutin เป็นยาต้านแบคทีเรียในกลุ่มยาปฏิชีวนะ rifamycins ออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์ RNA ของแบคทีเรีย โดยยับยั้งเอนไซม์ DNA-dependent RNA polymerase ทำให้แบคทีเรียตายเช่นกัน การที่ยาสูตรผสมได้รับอนุมัติในข้อบ่งใช้ข้างต้นส่วนหนึ่งเนื่องจากมีการศึกษาในประเทศสหรัฐอเมริกามาสนับสนุนจำนวน 2 การศึกษา เป็นการศึกษาในระยะที่ 3 แบบ randomized, double-blind, controlled trial ในผู้ป่วยผู้ใหญ่ที่มีการติดเชื้อ H. pylori ผู้ป่วยเหล่านี้มีอาการเจ็บแสบบริเวณลิ้นปี่หรือยอดอกและอึดอัดท้อง โดยการศึกษาแรกผู้ป่วยไม่เคยใช้ยามาก่อน แบ่งผู้ป่วยออกเป็นกลุ่มที่ได้รับยาสูตรผสม (228 คน) และกลุ่มควบคุม (227 คน) ที่ได้รับ amoxicillin และ omeprazole ในขนาดโดยรวมต่อวันเท่ากับ 3,000 มิลลิกรัม และ 120 มิลลิกรัม ตามลำดับ ให้ยานาน 14 วัน ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มที่ได้รับยาสูตรผสมให้ผลการรักษาดีกว่ากลุ่มควบคุม (83.8% เทียบกับ 57.7%) ส่วนการศึกษาที่ 2 เปรียบเทียบการให้ยาสูตรผสม (77 คน) กับยาหลอก (41 คน) ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มที่ได้รับยาสูตรผสมมีอัตราการกำจัดเชื้อ 76.6% เทียบกับ 2.4% ในกลุ่มยาหลอก ส่วนอาการไม่พึงประสงค์ของยาสูตรผสมที่อาจพบ เช่น ท้องเดิน ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ผื่นขึ้น

อ้างอิงจาก:

(1) Crowe SE. Helicobacter pylori infection. N Engl J Med 2019;380:1158-65; (2) Ribaldone DG, Fagoonee S, Astegiano M, Durazzo M, Morgando A, Sprujevnik T, et al. Rifabutin-based rescue therapy for Helicobacter pylori eradication: a long-term prospective study in a large cohort of difficult-to-treat patients. J Clin Med 2019. doi: 10.3390/jcm8020199; (3) Randel A. H. pylori infection: ACG updates treatment recommendations. Am Fam Physician 2018;97:135-7; (4) Talicia (omeprazole magnesium, amoxicillin and rifabutin) delayed-release capsules. Highlights of prescribing information. Reference ID: 4515170, revised: 11/2019. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2019/213004lbl.pdf