Aceclidine: muscarinic receptor agonist สำหรับภาวะสายตายาวตามอายุ

ภาวะสายตายาวตามอายุ (presbyopia) คือ ภาวะที่ความสามารถของดวงตาในการเพ่งมองวัตถุระยะใกล้ลดลงอย่างต่อเนื่องตามอายุ พยาธิสรีรวิทยาของ presbyopia มีความซับซ้อนและเกี่ยวข้องกับหลายปัจจัย โดยทฤษฎีที่เป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง คือ การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางชีวเคมีและกายภาพของเลนส์แก้วตา (crystalline lens) ซึ่งเกิดจากการเสื่อมสภาพของโปรตีนในเลนส์ตามอายุ ส่งผลให้เลนส์เกิดภาวะแข็งตัว (lens sclerosis) และสูญเสียความยืดหยุ่น นอกจากนี้ยังมีปัจจัยร่วม คือ ประสิทธิภาพการหดตัวที่ด้อยลงของกล้ามเนื้อปรับเลนส์ตา (ciliary muscle) ซึ่งทำให้ความสามารถในการปรับเปลี่ยนความโค้งของเลนส์เพื่อการโฟกัสภาพระยะใกล้ทำได้ไม่สมบูรณ์ การจัดการภาวะ presbyopia ในปัจจุบันมุ่งเน้นไปที่การแก้ไขภาวะสายตาเป็นหลัก เช่น การใช้แว่นสายตาและการผ่าตัดแก้ไขกระจกตา (corneal refractive surgery) อย่างไรก็ตามวิธีการเหล่านี้มีข้อจำกัดและอาจไม่เหมาะสำหรับบางสถานการณ์ การใช้ยาจึงเป็นแนวทางใหม่ที่ได้รับความสนใจอย่างมาก เนื่องจากเป็นทางเลือกที่ไม่ต้องใช้อุปกรณ์หรือการผ่าตัด (non-invasive) ทำให้มีการวิจัยและพัฒนาเภสัชภัณฑ์สำหรับภาวะนี้อย่างต่อเนื่อง

Aceclidine เป็นยาที่ใช้ในการรักษาภาวะสายตายาวตามอายุที่ได้รับการอนุมัติจากองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกา (US-FDA) เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2568 และถือเป็นยาหยอดตาตัวแรกและตัวเดียว โดย aceclidine จัดอยู่ในกลุ่ม cholinergic muscarinic receptor agonist ออกฤทธิ์เพิ่มการหดตัวของกล้ามเนื้อหูรูดม่านตา (iris sphincter muscle) ส่งผลให้รูม่านตาเล็กลง (miosis) เกิดภาวะปรากฏการณ์รูเข็ม (pinhole effect) ซึ่งจะช่วยเพิ่มความชัดลึก (depth of focus) ของการมองเห็น ทำให้สามารถมองวัตถุในระยะใกล้ได้ชัดเจนขึ้น ผลจากการทดสอบโดยใช้แบบทดสอบสายตาในการศึกษา CLARITY-1 และ CLARITY-2 พบว่าผู้ที่มีภาวะ presbyopia อายุ 45-75 ปีที่ใช้ aceclidine 1.75% หยอดตา 2 หยดต่อข้างเป็นเวลา 42 วัน สามารถอ่านข้อความในระยะใกล้ได้มากขึ้นเทียบกับกลุ่มที่ใช้ยาหลอกอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยไม่ส่งผลกระทบต่อการอ่านข้อความในระยะไกล จุดเด่นของ aceclidine คือ การออกฤทธิ์ที่ค่อนข้างจำเพาะเจาะจงกับกล้ามเนื้อหูรูดม่านตา โดยมีผลกระทบน้อยมากต่อกล้ามเนื้อปรับเลนส์ตา แตกต่างจาก pilocarpine ซึ่งเป็นยาหยอดตากลุ่มเดียวกันที่มีอยู่เดิมแต่ส่งผลกระทบต่อกล้ามเนื้อส่วนนี้มากกว่า การใช้ aceclidine จึงอาจมีผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์น้อยกว่า จากการศึกษา CLARITY-3 ซึ่งติดตามการใช้งานถึง 6 เดือน พบว่าผู้ใช้บางส่วนมีอาการระคายเคืองบริเวณที่หยอด มองเห็นมืดลง ตาแดง หรือปวดศีรษะ อย่างไรก็ตามอาการข้างเคียงเกือบทั้งหมดไม่ได้รุนแรง เป็นแค่ชั่วคราวและหายได้เอง

เอกสารอ้างอิง

1. About Vizz. 201 Lomas Santa Fe Drive, Suite 300, Solana Beach, CA 92075 LENZ Therapeutics, Inc.; 2025 [Available from: https://www.vizz.com/about-vizz].

2. Barbero S. An ancient explanation of presbyopia based on binocular vision. Acta Ophthalmol. 2014;92(4):394-9.

3. Evans BJ. Monovision: a review. Ophthalmic Physiol Opt. 2007;27(5):417-39.

4. LENZ Therapeutics, Inc. VIZZ (aceclidine ophthalmic solution) 1.44% full prescribing information. Solana Beach (CA): LENZ Therapeutics, Inc.; 2025. [Available from: https://www.vizz.com/full-prescribing-information.pdf].

5. Safety Study: A Multi-Center, Double-Masked Phase 3 Safety Study Evaluation of the Long-Term Safety of LNZ101 in Presbyopic Subjects [Internet]. 2023. Available from: https://clinicaltrials.gov/study/NCT05753189.

6. Singh P, Zeppieri M, Tripathy K. Presbyopia. [Updated 2025 Jun 2]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560568/.

7. Zhu L, Cui YY, Feng JM, Wu XJ, Chen HZ. Aceclidine and pilocarpine interact differently with muscarinic receptor in isolated rabbit iris muscle. Life Sci. 2006;78(14):1617-23.