Fingolimod…กับความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งและการติดเชื้อร้ายแรง

Fingolimod เป็นยากดภูมิคุ้มกัน (immunosuppressive drug) ใช้รักษา multiple sclerosis (MS) โดยใช้กับ relapsing-remitting MS ยานี้ออกฤทธิ์ลดจำนวน lymphocytes ที่จะผ่าน blood brain barrier เข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง จึงลดความรุนแรงของโรค MS ได้ และเป็นที่ทราบกันแล้วว่าการใช้ยาที่มีฤทธิ์กดภูมิคุ้มกันอาจเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งและโรคติดเชื้อ การใช้ยา fingolimod ก็เช่นเดียวกันมีข้อมูลมาแล้วว่าพบโรคมะเร็งชนิด basal cell carcinoma และ lymphoma ในผู้ที่ใช้ยา ด้วยเหตุนี้จึงได้มีข้อแนะนำให้มีการตรวจคัดกรองความผิดปกติที่ผิวหนังทุกปีในผู้ที่ใช้ยานี้

เมื่อไม่นานมานี้สหภาพยุโรปได้มีการทบทวนข้อมูลด้านประโยชน์และความปลอดภัยของ fingolimod ในการทบทวนครั้งนี้พบรายงาน (post-marketing reports) การเกิด T-cell lymphoma (ส่วนใหญ่เป็นที่ผิวหนัง) และโรคมะเร็งผิวหนังชนิดอื่น ซึ่งรวมถึงโรคมะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมา (malignant melanoma) (พบไม่บ่อย อุบัติการณ์หลังวางจำหน่ายเกิดน้อยกว่า 1 ใน 100) มะเร็งผิวหนังชนิด squamous cell carcinoma (พบน้อย อุบัติการณ์หลังวางจำหน่ายเกิดน้อยกว่า 1 ใน 1,000) Kaposi sarcoma (พบน้อยมาก อุบัติการณ์หลังวางจำหน่ายเกิดน้อยกว่า 1 ใน 10,000) และ Merkel cell carcinoma (ไม่ทราบความถี่) ในการทบทวนครั้งนี้ยังพบความเสี่ยงจากการใช้ยาต่อการติดเชื้อร้ายแรง รวมถึงการติดเชื้อราที่เป็นอันตรายถึงชีวิตได้ แม้จะไม่ทราบแน่ชัดถึงความถี่ที่เกิดการติดเชื้อร้ายแรงแต่คาดว่าน่าจะสูงกว่าค่าที่คาดการณ์จากการศึกษาทางคลินิก โดยพบการติดเชื้อราฉวยโอกาสในระบบร่างกาย 54 ราย ในจำนวนนี้มีผู้เสียชีวิตด้วยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อคริปโทคอกคัส (cryptococcal meningitis) จำนวน 9 ราย จากจำนวนผู้ที่ใช้ยานับตั้งแต่ยาออกจำหน่ายคิดเป็น 397,764 คน-ปี (patient-years) จากการทบทวนข้อมูลครั้งนี้ทำให้สหราชอาณาจักรมีการให้ข้อมูลและข้อแนะนำแก่บุคลากรทางการแพทย์ดังนี้

- fingolimod มีฤทธิ์กดภูมิคุ้มกันของร่างกาย และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งผิวหนังและ lymphoma และการติดเชื้อฉวยโอกาสร้ายแรงได้

- ให้ประเมินผลการรักษาใหม่โดยคำนึงถึงประโยชน์ที่ได้รับจากการใช้ยาเทียบกับความเสี่ยงต่อผลเสียที่จะเกิดขึ้นในผู้ป่วยแต่ละราย โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงอื่นต่อการเป็นมะเร็ง (เช่น ได้รับการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกันมาก่อน เป็นมะเร็งมาก่อน) โดยการติดตามเฝ้าระวังมะเร็งผิวหนังอย่างใกล้ชิดหรือพิจารณาหยุดใช้ยานี้ ขึ้นกับผู้ป่วยแต่ละราย

- ตรวจผู้ป่วยทุกรายเพื่อดูรอยโรคที่ผิวหนังก่อนที่จะเริ่มให้การรักษาด้วย fingolimod และจากนั้นติดตามเฝ้าระวังการเกิดโรคมะเร็งผิวหนังอย่างใกล้ชิดอย่างน้อยทุก 6-12 เดือนที่ทำการรักษาผู้ป่วยด้วยยานี้

- แนะนำผู้ป่วยให้หลีกเลี่ยงแสงยูวี รวมทั้งแสงแดดและการรักษาด้วยแสง (phototherapy) และหากพบความผิดปกติใดๆ ที่ผิวหนังให้รีบเข้ารับการรักษา

- แนะนำผู้ป่วยให้รีบเข้ารับการรักษาหากพบการติดเชื้อที่ผิวหนังในช่วงที่ได้รับการรักษาด้วยยานี้ไปจนถึง 2 เดือนหลังสิ้นสุดการใช้ยา

- หากเกิดอาการไม่พึงประสงค์ใดๆ ที่สงสัยว่าจะเกิดจากการใช้ fingolimod รวมถึงเมื่อหยุดใช้ยาแล้วให้รายงานไปยังหน่วยงานที่รับผิดชอบด้านติดตามอาการไม่พึงประสงค์จากยา

อ้างอิงจาก:

(1) Fingolimod (Gilenya): updated advice about risk of cancers and serious infections. Drug Safety Update volume 11 issue 5; December 2017: 6; (2) Druart C, El Sankari S, van Pesch V. Long-term safety and real-world effectiveness of fingolimod in relapsing multiple sclerosis Patient Relat Outcome Meas 2017 doi: 10.2147/PROM.S122401.