Clozapine…เตือนอีกถึงความเสี่ยงต่อลำไส้อุดตันจนอาจเสียชีวิต

Clozapine เป็น antipsychotic drug ที่มีประสิทธิภาพมากในการรักษาโรคจิตเภท (schizophrenia) แต่เป็นยาที่อาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์รุนแรงได้ เช่น นิวโทรฟิลในเลือดต่ำ (neutropenia) ภาวะแกรนูโลไซต์น้อย (agranulocytosis) กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ (myocarditis) ซึ่งอาจทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิต บุคลากรทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับการให้ยานี้แก่ผู้ป่วยควรต้องเฝ้าระวังถึงผลเสียที่อาจเกิดกับผู้ป่วย ในบางประเทศ เช่น ออสเตรเลีย บุคลากรทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับการให้ยากับผู้ป่วยจะต้องผ่านการลงทะเบียนก่อนกับหน่วยงานติดตามความปลอดภัยในการใช้ clozapine (clozapine monitoring service)

นอกจากนี้ clozapine ยังรบกวนการบีบตัวของทางเดินอาหารได้ในระดับความรุนแรงต่างๆ อาการไม่พึงประสงค์นี้เกิดเนื่องจาก anticholinergic effects อาการที่เกิดขึ้นมีตั้งแต่ ท้องผูกซึ่งพบได้บ่อย (อาจสูงถึง 60% ของผู้ที่ใช้ยา) ไปจนถึงอาการที่พบได้น้อย ได้แก่ ลำไส้อุดตัน (intestinal obstruction) อุจจาระอัดเป็นก้อนแข็ง (fecal impaction) และลำไส้ไม่ทำงาน (paralytic ileus) มีบางรายถึงขั้นเสียชีวิต ตามที่เคยมีรายงานออกมาก่อนหน้านี้แล้ว เฉพาะในสหราชอาณาจักรนับตั้งแต่วันที่ 3 สิงหาคม 2536 จนถึงวันที่ 11 กันยายน 2560 มีรายงานถึงการเกิดทางเดินอาหารอุดตัน (gastrointestinal obstruction) ในผู้ป่วยที่ใช้ clozapine รวม 370 ราย ในช่วงเวลาเดียวกันนี้มีรายงานถึงการเกิดก้อนอุจจาระจับตัวแน่นจนดูคล้ายก้อนเนื้องอก (fecaloma) จำนวน 135 ราย และลำไส้ไม่ทำงาน 86 ราย จนเมื่อเร็วๆ นี้ในสหราชอาณาจักรได้มีการแจ้งเตือนอีกครั้งถึงความเสี่ยงต่อการเกิดลำไส้อุดตันจนอาจถึงเสียชีวิตจากการใช้ clozapine โดยให้ข้อมูลและข้อแนะนำแก่บุคลากรทางการแพทย์ไว้ดังนี้

- clozapine รบกวนการบีบตัวของลำไส้ได้ อาการที่เกิดขึ้นมีตั้งแต่ ท้องผูกซึ่งพบได้บ่อยไปจนถึงอาการที่พบได้น้อย ได้แก่ ลำไส้อุดตัน อุจจาระอัดเป็นก้อนแข็ง และลำไส้ไม่ทำงาน

- ควรระวังเป็นพิเศษในผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงอยู่แล้ว เช่น ผู้ที่ได้รับยาอื่นที่ทำให้เกิดอาการท้องผูกร่วมด้วยโดยเฉพาะอย่างยิ่งยาที่มี anticholinergic effects ผู้ที่มีประวัติของโรคลำไส้ใหญ่หรือการผ่าตัดช่องท้องช่วงล่าง ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป

- ห้ามใช้ clozapine ในผู้ป่วยที่มีภาวะลำไส้ไม่ทำงาน

- แนะนำผู้ป่วยด้วยว่าให้แจ้งแพทย์ผู้ทำการรักษาทันทีที่เกิดอาการท้องผูก

- ให้การรักษาผู้ป่วยที่มีอาการท้องผูกโดยทันที

อ้างอิงจาก:

(1) Clozapine: reminder of potentially fatal risk of intestinal obstruction, faecal impaction, and paralytic ileus. Drug Safety Update volume 11, issue 3; October 2017:4; (2) Winckel K, Siskind D. Clozapine in primary care. Aust Prescr 2017;40:231-6.