|
|
|
ปัจจุบันยารูปแบบสูดพ่นได้รับความนิยมในการรักษาหรือบรรเทาโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ
เป็นอย่างมาก เช่น การใช้ยาในโรคหอบหืด หรือปอดอุดกั้นเรื้อรัง ยาในรูปแบบนี้มีข้อดีคือสามารถนำส่งยาเข้าสู่หลอดลมหรือปอดได้โดยตรง ยาจึงออกฤทธิ์ได้รวดเร็ว และลดผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นกับระบบอื่นๆของร่างกายได้ รวมทั้ง
ลดปริมาณยาที่ต้องใช้ได้เมื่อเปรียบเทียบกับการให้ยาด้วยวิธีอื่น แต่ยารูปแบบสูดพ่นมักมีวิธีการใช้ยุ่งยากและซับซ้อน ผลิตภัณฑ์แต่ละชนิดมักมีวิธีการใช้แตกต่างกันไป ทั้งนี้เนื่องจากผลิตภัณฑ์แต่ละแบบมีลักษณะเฉพาะตัว ทั้งเครื่องมือที่ใช้ในการพ่นยา และส่วนประกอบที่บรรจุอยู่ภายใน ซึ่งถูกออกแบบมาเพื่อนำส่งยาไปยังบริเวณที่ต้องการให้ยาออกฤทธิ์
ได้ดี ทำให้การใช้ยาเกิดประสิทธิภาพในการรักษาสูงสุด และมีผลข้างเคียงต่ำที่สุด
ในที่นี้จะกล่าวถึงรูปแบบผลิตภัณฑ์ยาสูดพ่นที่พบมากในท้องตลาด 2 รูปแบบ คือ Metered Dose Inhaler และ Dry Powder Inhaler
1. Metered Dose Inhaler (MDI)
MDI เป็นเครื่องมือสูดพ่นยา ภายในบรรจุยาแขวนลอยอยู่ในก๊าซเหลว (liquefied gas) ในรูปแบบยาแขวนตะกอน (suspension)
ยาจะถูกฉีดพ่นออกมาผ่านหัวฉีดโดยอาศัยแรงดันจากก๊าซเหลวได้เป็นละอองฝอยของยาในปริมาณที่เท่ากันทุกครั้งของการกดพ่นยา ตัวยาจะถูกส่งต่อไปยังหลอดลมหรือปอดได้โดยอาศัยการหายใจเข้าของผู้ใช้ยา ตัวอย่างยาที่มีจำหน่ายในท้องตลาดได้แก่ Ventolin® Evohaler เป็นผลิตภัณฑ์ยาสูดพ่นที่ประกอบด้วยตัวยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น สำหรับบรรเทาอาการจับหืดเฉียบพลันSeretide® Evohaler เป็นผลิตภัณฑ์ยาสูดพ่นที่ประกอบด้วยยาสูตรผสมระหว่างยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาวกับยาสเตียรอยด์สำหรับควบคุมอาการของโรคหอบหืดหรือปอดอุดกั้นเรื้อรัง
สิ่งสำคัญของการใช้ยาในรูปแบบนี้คือควรเขย่าหลอดยาก่อนการใช้ยาทุกครั้งเพื่อให้ยาที่ถูกผสมอยู่กับก๊าซเหลวในรูปแบบของยาแขวนตะกอนกระจายตัวได้ดีในก๊าซเหลวนั้นก่อนพ่นยา นอกจากนี้ผู้ใช้ยาควรหายใจเข้าแบบ “ช้า และ ลึก” หลังกดพ่นยาในทันทีเพื่อเพิ่มปริมาตรการหายใจ ทำให้ยาถูกนำส่งไปยังปอดได้ หากการพ่นยาไม่สัมพันธ์กับการหายใจเข้าจะทำให้ละอองยาส่วนใหญ่ตกค้างอยู่ในช่องปากแทนในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถหายใจเข้าให้สัมพันธ์กับการกดพ่นยาได้แพทย์อาจพิจารณาให้ใช้ร่วมกับ spacer
2. Dry Powder Inhaler (DPI)
DPI เป็นเครื่องมือสูดพ่นยา ภายในบรรจุยาในรูปแบบผงแห้งผสมกับสารเพิ่มปริมาณอื่น เพื่อลดการเกาะกลุ่มของผงยา ทำให้ผงยาไหลได้ดี ง่ายต่อการผลิตและไม่เกาะกันเป็นกลุ่มก้อนขณะสูดพ่น การใช้ยาในรูปแบบ DPI อาจไม่จำเป็นต้องพ่นยาให้สัมพันธ์กับการหายใจเหมือนรูปแบบ MDI ตัวอย่างยาที่มีจำหน่ายในท้องตลาดมีหลากหลายชนิด เช่น Pulmicort® Turbuhaler เป็นผลิตภัณฑ์ยาสูดพ่นที่ประกอบด้วยตัวยาสเตียรอยด์ Spiriva® HandiHaler ประกอบด้วยตัวยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์นาน Seretide® Accuhaler และ Symbicort® Turbuhaler ประกอบด้วยยาสูตรผสมระหว่างยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาวกับยาสเตียรอยด์ ยาที่ยกตัวอย่างดังกล่าวทั้งหมดเป็นยาสำหรับควบคุมอาการของโรคหอบหืดหรือปอดอุดกั้นเรื้อรัง
สิ่งสำคัญของการใช้ยาในรูปแบบนี้ คือการหายใจเข้าแบบ “เร็ว แรง และ ลึก” เพื่อให้ผงยาที่อาจเกาะกลุ่มอยู่กับสารเพิ่มปริมาณหลุดออกจากกัน และทำให้ยาเข้าสู่ทางเดินหายใจส่วนลึกได้ นอกจากนี้ เนื่องจากยาที่บรรจุอยู่ภายในเป็นผงแห้ง จึงไม่ควรพ่นลมหายใจเข้าเครื่องสูดพ่น เพราะอาจทำให้ผงยาฟุ้งกระจาย และความชื้นจากลมหายใจอาจทำให้ผงยาจับตัวเป็นก้อนได้ ข้อสำคัญอีกประการหนึ่งคือห้ามทำความสะอาดเครื่องสูดพ่นชนิดนี้ด้วยน้ำเพราะอาจทำให้ผงยาภายในเครื่องได้รับความชื้น ควรทำความสะอาดโดยใช้ผ้าแห้งเช็ดเท่านั้น
ประเภทของ DPI ที่นิยมใช้ในปัจจุบันได้แก่
|
ประเภทของ DPI |
รายละเอียดของเครื่องมือ |
|
|
Turbuhaler เป็นเครื่องสูดพ่นยาชนิด multi-unit dose ผงยาทั้งหมดจะบรรจุรวมกัน |
|
|
Accuhaler เป็นเครื่องสูดพ่นยาชนิด multi-unit dose การบรรจุยาลงในตัวเครื่องแตกต่างจาก Turbuhaler คือ ผงยาจะถูกบรรจุใน foil-foil aluminum strip แบ่งตามขนาดการใช้แต่ละครั้ง ดังนั้นจึงมีข้อดีคือ ยาจะถูกแกะออกจาก foil-foil aluminum strip เมื่อต้องการใช้เท่านั้น ยาจึงทนต่อความชื้นได้ดีกว่าแบบ Turbuhaler ก่อนใช้ผู้ป่วยต้องเปิดเครื่อง โดยใช้มือข้างหนึ่งจับที่ตัวเครื่องด้านนอกไว้ แล้วใช้นิ้วหัวแม่มือของอีกมือหนึ่งวางลงที่ร่อง ดันนิ้วหัวแม่มือในทิศทางออกจากตัวไปจนสุด จากนั้นให้ถือเครื่องไว้โดยให้ด้านปากกระบอกหันเข้าหาตัว ดัน |
|
|
HandiHaler เป็นเครื่องสูดพ่นยาชนิด single-unit dose ผู้ใช้ยาต้องบรรจุยาซึ่งอยู่ในรูปแคปซูลลงในอุปกรณ์แต่ละครั้งเอง จากนั้นจึงกดปุ่มเพื่อเจาะแคปซูลและสูดผงยาผ่านอุปกรณ์ การสูดผงยาจากเครื่อง HandiHaler จะต้องใช้แรงสูดมากที่สุดในกลุ่ม DPI เนื่องจากต้องอาศัยแรงในการสูดผงยาออกจากแคปซูล เครื่องมือชนิดนี้จึงมีแรงต้านทานการสูดผงยามากกว่า DPI ชนิดอื่นๆ |
เนื่องจากยาสูดพ่นมีหลายรูปแบบ ทั้งเครื่องมือและลักษณะของยาที่บรรจุอยู่ภายใน จึงมีวิธีการใช้และข้อควรระวังแตกต่างกัน ผู้ใช้ยาควรเรียนรู้วิธีการใช้และปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัดเพื่อให้การใช้ยาเกิดประสิทธิภาพสูงสุดและเกิดผลข้างเคียงน้อยที่สุด
เอกสารอ้างอิง
1. Atkins PJ. Dry Powder Inhalers: An Overview. Respiratory Care 2005; 50: 1304-12.
2. Capstick TG, Clifton IJ. Inhaler Technique and Training in People with Chronic Obstructive Pulmonary Disease and Asthma: Effect of Resistance of Inhaler Device on Lung Deposition. [Internet]. 2013 [cited 2014 Apr 11]. Available from: http://www.medscape.org/viewarticle/757312_5
3. Chodosh S, Flanders JS, Kesten S, Serby CW, Hochrainer D, Witek TJ. Effective Delivery of Particles with the HandiHaler® Dry Powder Inhalation System over a Range of Chronic Obstructive Pulmonary Disease Severity. Journal of Aerosol Medicine 2001; 14: 309-15.
4. อัญชลี จินตพัฒนากิจ. เอกสารคำสอนรายวิชา PYDC 404 Pharmaceutics 4 เรื่อง Nasal and Pulmonary Drug Delivery Systems
5. สภาเภสัชกรรม.(2555). คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพของผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (พ.ศ.2555) สภาเภสัชกรรม
|
|
