Rivaroxaban กับการลดภาวะแทรกซ้อนจาก portal hypertension

Rivaroxaban เป็นยาต้านการแข็งตัวของเลือดในกลุ่ม direct oral anticoagulants (DOACs) ที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง factor Xa ซึ่งเกี่ยวข้องกับกระบวนการเกิดลิ่มเลือด มีข้อบ่งใช้ในการรักษาหรือป้องกันภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ และป้องกันโรคหลอดเลือดสมองในผู้ป่วยหัวใจเต้นผิดจังหวะ ล่าสุดมีการศึกษาถึงการใช้ rivaroxaban เพื่อลดผลแทรกซ้อนจากภาวะ portal hypertension (PHT) ในผู้ป่วยโรคตับแข็ง ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะท้องมาน (ascites) เลือดออกจากเส้นเลือดขอด (variceal bleeding) และโรคสมองจากตับ (hepatic encephalopathy) เป็นต้น โดยการเกิด PHT มาจากความต้านทานการไหลเวียนของเลือดในตับที่เพิ่มสูงขึ้นด้วยการกระตุ้นของ factor Xa และ thrombin ต่อเซลล์ในตับชนิดหนึ่งชื่อว่า hepatic stellate cells ให้สร้างพังผืดและลิ่มเลือดขนาดเล็กในตับ (microthrombosis) ดังนั้นการยับยั้ง factor Xa โดย rivaroxaban จึงอาจลดความต้านทานการไหลเวียนของเลือดในตับ และลดภาวะแทรกซ้อนที่ตามมาได้

การศึกษาแบบสุ่มมีกลุ่มควบคุมโดย Puente และคณะ (2025) ในประเทศสเปน ทำการติดตามผู้ป่วยโรคตับแข็งที่มี PHT และมีการทำงานของตับระดับปานกลาง 90 ราย โดยสุ่มให้ได้รับ rivaroxaban 10 มก./วัน หรือยาหลอก เป็นระยะเวลาไม่เกิน 24 เดือน เพื่อติดตามภาวะแทรกซ้อนจาก PHT โดยมี primary combined endpoint คือ ระยะเวลาจนถึงการเกิดหนึ่งในเหตุการณ์ต่อไปนี้ ได้แก่ ภาวะท้องมานใหม่หรือรุนแรงขึ้น มีเลือดออกในทางเดินอาหารจาก PHT ครั้งแรกหรือเกิดซ้ำ โรคสมองจากตับที่มีอาการชัดเจน เสียชีวิต ลิ่มเลือดในหลอดเลือด portal มะเร็งตับ หรือการปลูกถ่ายตับ โดยผลการศึกษาพบว่ากลุ่ม rivaroxaban มีอัตราการเกิดเหตุการณ์รวมต่ำกว่ากลุ่มยาหลอก (26.8% เทียบกับ 46.9%) และมีอัตราการรอดชีวิตเมื่อผ่านไป 1 ปี และ 2 ปี สูงกว่าอย่างชัดเจน (78.7% เทียบกับ 54.4% และ 67.1% เทียบกับ 43.0% ตามลำดับ) โดยความเสี่ยงต่อ primary combined endpoint ลดลงอย่างมีนัยสำคัญ (adjusted hazard ratio (HR)=0.418; 95% CI: 0.204-0.858) เช่นเดียวกันกับการวิเคราะห์ย่อยในกลุ่มผู้ป่วยที่มี Child–Pugh B=7 (HR=0.258; 95% CI: 0.074-0.900)

แม้ว่าผลการศึกษาจะชี้ถึงศักยภาพของ rivaroxaban ในการลดภาวะแทรกซ้อนของ PHT แต่ก็พบว่า กลุ่มที่ได้รับ rivaroxaban มีอัตราการเกิดภาวะเลือดออกที่ไม่เกี่ยวข้องกับ PHT สูงกว่ากลุ่มยาหลอกอย่างมีนัยสำคัญ (relative risk=2.56; 95% CI: 1.16-5.67) แม้จะไม่พบความแตกต่างในเหตุการณ์เลือดออกที่รุนแรง (major bleeding) ทั้งนี้ผู้วิจัยระบุว่าเนื่องจากไม่มีค่าพารามิเตอร์ทางคลินิกหรือค่าชีวเคมีที่สามารถพยากรณ์ระดับยาในเลือด จึงเสนอให้มีการเฝ้าระวังระดับยาในเลือดเพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงของภาวะเลือดออก

เอกสารอ้างอิง

1. American Society of Health-System Pharmacists. Rivaroxaban monograph [Internet]. Drugs.com; 2025 Jun 10 [cited 2025 Jul 29]. Available from: https://www.drugs.com/monograph/rivaroxaban.html.

2. Micromedex. Rivaroxaban. In: Micromedex [Internet]. [cited 2025 Aug 1]. Available from: https://www.micromedexsolutions.com/.

3. Oliver TI, Sharma B, John S. Portal Hypertension [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan [updated 2023 Apr 7; cited 2025 Aug 1]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507718/.

4. Vilaseca M, García-Calderó H, Lafoz E, García-Irigoyen O, Avila MA, Reverter JC, et al. The anticoagulant rivaroxaban lowers portal hypertension in cirrhotic rats mainly by deactivating hepatic stellate cells. Hepatology. 2017 Jun;65(6):2031-44.

5. Puente Á, Turón F, Martínez J, Fortea JI, Guerra MH, Alvarado E, et al. Rivaroxaban to prevent complications of portal hypertension in cirrhosis: The CIRROXABAN study. J Hepatol. 2025 Jul 19:S0168-8278(25)02336-0.