GLP-1 receptor agonists อาจสัมพันธ์กับการเกิดจอตาเสื่อมในผู้ป่วยสูงอายุที่เป็นเบาหวาน

โรคจุดภาพชัดที่จอตาเสื่อมในผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี (age-related macular degeneration, AMD) เป็นกลุ่มความผิดปกติของจอตาซึ่งมีลักษณะการเสื่อมของจุดภาพชัด (macula) โดยก่อให้เกิดการสูญเสียการมองเห็นส่วนกลางของภาพ แต่ภาพด้านข้างของการมองเห็นยังดีอยู่ แบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ แบบแห้ง (dry หรือ atrophic) และแบบเปียก (wet หรือ neovascular) โดยโรคจอประสาทตาเสื่อมชนิดเปียก (neovascular AMD, nAMD) เกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโตของหลอดเลือดผิดปกติใต้จุดรับภาพชัด พบได้น้อยกว่าชนิดแห้ง แต่เป็นสาเหตุหลักที่ทำให้สูญเสียการมองเห็นรุนแรงซึ่งสัมพันธ์กับภาวะขาดออกซิเจน (hypoxia) ความเครียดจากอนุมูลอิสระ (oxidative stress) ปัญหาในการเผาผลาญไขมัน และการอักเสบ

นักวิจัยได้ทำการศึกษาชนิด population-based, retrospective cohort study ในผู้ป่วยโรคเบาหวาน จำนวน 139,002 ราย ที่มีอายุ 66 ปีขึ้นไป โดยศึกษาที่รัฐออนแทรีโอ ประเทศแคนาดา ช่วงเดือนมกราคม 2020 ถึงพฤศจิกายน 2023 พบว่าผู้ป่วยที่ได้รับ glucagon-like peptide-1 receptor agonists (GLP-1 RAs) ได้แก่ semaglutide หรือ lixisenatide เป็นเวลาตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป มีอุบัติการณ์การเกิด nAMD ต่ำเมื่อเทียบกับผู้ป่วยเบาหวานที่ไม่ได้รับการรักษา แต่สูงกว่าผู้ที่ไม่ได้รับ GLP-1 RAs (0.2% เทียบกับ 0.1%) โดยเมื่อคำนวณพบว่าผู้ป่วยที่ได้รับ GLP-1 RAs มีอุบัติการณ์การเกิด nAMD มากกว่าผู้ป่วยที่ไม่ได้รับ (hazard ratio [HR], 2.11; 95% CI, 1.58-2.82; adjusted HR, 2.21; 95% CI, 1.65-2.96) และพบว่าระยะเวลาในการได้รับ GLP-1 RAs สัมพันธ์กับความเสี่ยงที่มากขึ้น ทั้งนี้มีข้อมูลจากการศึกษาก่อนหน้าพบว่าผู้ป่วยที่ใช้ semaglutide มีอุบัติการณ์การเกิด nonarteritic anterior ischemic optic neuropathy (NAION) สูงกว่าผู้ที่ไม่ได้รับยาอย่างมีนัยสำคัญเช่นกัน สมมติฐานหนึ่งที่อธิบายกลไกดังกล่าว คือ การที่ GLP-1 RAs อาจลดระดับน้ำตาลในเลือดอย่างรวดเร็วทั่วร่างกาย รวมถึงภายในจอประสาทตา และทำให้เกิดภาวะ hypoxia ชั่วคราว อย่างไรก็ตามสมมติฐานนี้ไม่สามารถอธิบายเกี่ยวกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นเมื่อใช้ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน โดยคาดว่าการเกิด nAMD ในผู้ป่วยที่ได้รับ GLP-1 RAs เป็นระยะเวลานาน เกิดจากการเพิ่มระดับ CXCL12 ซึ่งเป็นเคโมไคน์ (chemokine) ที่ถูกกระตุ้นให้มีระดับสูงขึ้นในภาวะ hypoxia ส่งผลเพิ่มการสร้างเส้นเลือดใหม่

เอกสารอ้างอิง

1. Shor R, Mihalache A, Noori A, et al. Glucagon-like peptide-1 receptor agonists and risk of neovascular age-related macular degeneration. JAMA Ophthalmol. 2025.

2. Marso SP, Bain SC, Consoli A, et al. Semaglutide and cardiovascular outcomes in patients with type 2 diabetes. N Engl J Med. 2016; 375(19):1834-44.

3. Pugazhendhi A, Hubbell M, Jairam P, Ambati B. Neovascular macular degeneration: a review of etiology, risk factors, and recent advances in research and therapy. Int J Mol Sci. 2021; 22(3).