Basal human insulin analog/GLP-1RA…ยาสูตรผสมสำหรับรักษาโรคเบาหวาน

ปัจจุบันบทบาทของยาสูตรผสม (combination drug หรือ fixed combination drug หรือ fixed dose combination drug) ในการนำมาใช้รักษาโรคมีมากขึ้น เนื่องจากให้ประโยชน์มากกว่ายาเดี่ยวหลายประการ เช่น เพิ่มประสิทธิภาพยา ให้ผลในการรักษาเร็วขึ้น ลดอาการไม่พึงประสงค์หรืออาการพิษสะสมของยา (หากใช้ยาเดี่ยวอาจต้องใช้ยาขนาดสูง) เพิ่มความสะดวกในการใช้ยาและทำให้ผู้ป่วยให้ความร่วมมือใช้ยาตามคำแนะนำ นอกจากนี้ในด้านการผลิตอาจมีต้นทุนต่ำกว่าการผลิตที่ตำรับแยกกัน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ในเรื่อง “ยาสูตรผสม (combination drug)…แนวทางข้างหน้า” ใน “ข่าวยา” ประจำสัปดาห์ที่ 3 เดือน ตุลาคม ปี 2558) ในการรักษาโรคเบาหวานด้วยยาสูตรผสมก็เช่นเดียวกัน

อินซูลิน (insulin) มีบทบาทสำคัญมากและมีประสิทธิภาพมากที่สุดในการลดน้ำตาลในเลือดผู้ป่วยโรคเบาหวานไม่ว่าจะเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 1 (type 1 diabetes) หรือโรคเบาหวานชนิดที่ 2 (type 2 diabetes) แต่การใช้อินซูลินมีข้อจำกัดหลายอย่าง เช่น มีอาการไม่พึงประสงค์เกี่ยวกับภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) น้ำหนักตัวเพิ่ม นอกจากนี้ยังมีตารางการใช้ยายุ่งยากเนื่องจากจะต้องสอดคล้องกับมื้ออาหาร และรวมถึงความไม่สะดวกในการใช้เนื่องจากต้องฉีด แม้จะมี basal insulin analogs (ฉีดยาวันละ 1 ครั้ง ยาถูกดูดซึมอย่างช้าๆ สม่ำเสมอ และออกฤทธิ์ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้นานเลียนแบบการหลั่งอินซูลินในร่างกาย จึงลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ) ออกมาใช้แล้วก็ตาม เพราะ basal insulin แม้จะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร (fasting glucose) แต่มีฤทธิ์จำกัดในการควบคุมภาวะน้ำตาลในเลือดสูงหลังอาหาร (postprandial hyperglycemia) จึงยังต้องใช้ short-acting insulin ร่วมด้วย โดยแบ่งให้ตามมื้ออาหาร ด้วยเหตุนี้จึงมีความไม่สะดวกในการใช้ยาและอาการไม่พึงประสงค์บางอย่าง เช่น ความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำยังคงมีอยู่ การใช้ยาสูตรผสมที่มี basal insulin ร่วมกับยาในกลุ่ม glucagon-like peptide-1 receptor agonists (GLP-1 RAs) จึงเป็นทางเลือกหนึ่ง ซึ่ง GLP-1 RAs ให้ผลทั้งช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหารและลดน้ำตาลในเลือดหลังรับประทานอาหาร ทำให้ไม่ต้องใช้ short-acting insulin จึงลดจำนวนครั้งที่ต้องฉีดยา ลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ และลดอาการข้างเคียงของอินซูลินที่เพิ่มน้ำหนักตัว (ดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ในเรื่อง “Basal insulin analogs กับยารักษาโรคเบาหวานชนิดอื่นที่ช่วยเพิ่มประสิทธิผล” ใน “ข่าวยา” ประจำสัปดาห์ที่ 4 เดือน กุมภาพันธ์ ปี 2560) ยาในกลุ่ม GLP-1 RAs ในสูตรผสมมีทั้งชนิดออกฤทธิ์สั้น เช่น lixisenatide ในยา insulin glargine/lixisenatide (insulin glargine 100 ยูนิต/มิลลิลิตรและ lixisenatide 33 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร) และชนิดออกฤทธิ์นาน เช่น liraglutide ในยา insulin degludec/liraglutide (insulin degludec 100 ยูนิต/มิลลิลิตรและ liraglutide 3.6 มิลลิกรัมกรัม/มิลลิลิตร) ยาสูตรผสมทั้งสองตำรับนี้บรรจุในหลอดยาฉีดพร้อมใช้ (prefilled pen) ปริมาตร 3 มิลลิลิตร ใช้ฉีดเข้าใต้ผิวหนังวันละ 1 ครั้ง ขนาดยาเริ่มต้นที่แนะนำสำหรับ insulin glargine/lixisenatide จะขึ้นกับขนาด basal insulin ที่เคยใช้อยู่ก่อน ในผู้ที่ไม่อาจควบคุมระดับน้ำตาลด้วย basal insulin ในขนาดที่ต่ำกว่า 30 ยูนิต ให้เริ่มต้นด้วยขนาด 15 ยูนิต (insulin glargine 15 ยูนิต และ lixisenatide 5 ไมโครกรัม) และผู้ที่ไม่อาจควบคุมระดับน้ำตาลด้วย basal insulin ในขนาด 30-60 ยูนิต ให้เริ่มต้นด้วยขนาด 30 ยูนิต (insulin glargine 30 ยูนิต และ lixisenatide 10 ไมโครกรัม) ฉีดภายใน 1 ชั่วโมงก่อนอาหารมื้อแรก ส่วนขนาดยาเริ่มต้นที่แนะนำสำหรับ insulin degludec/liraglutide คือ 16 ยูนิต (insulin degludec 16 ยูนิต และ liraglutide 0.58 มิลลิกรัมกรัม) ฉีดเวลาใดๆ แต่ให้เป็นเวลาเดียวกันทุกวัน ขนาดยาสูงสุดต่อวันสำหรับ insulin glargine/lixisenatide คือ 60 ยูนิต (insulin glargine 60 ยูนิต และ lixisenatide 20 ไมโครกรัม) และขนาดยาสูงสุดต่อวันสำหรับ insulin degludec/liraglutide คือ 50 ยูนิต (insulin degludec 50 ยูนิต และ liraglutide 1.8 มิลลิกรัมกรัม

อ้างอิงจาก:

(1) Levin PA. Practical combination therapy based on pathophysiology of type 2 diabetes. Diabetes Metab Syndr Obes 2016;9:355-69; (2) Insulin glargine/lixisenatide. http://www.rxlist.com/soliqua-drug/indications-dosage.htm; (3) Insulin degludec/liraglutide. http://www.rxlist.com/xultophy-drug/indications-dosage.htm