Share this page

เป็นที่ทราบกันดีถึงความเชื่อที่ว่าความเครียดเป็นสาเหตุหนึ่งของผมหงอก แต่ที่ผ่านมายังขาดหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่สามารถยืนยันความสัมพันธ์ดังกล่าวได้อย่างชัดเจน ส่วนหนึ่งเป็นเพราะข้อจำกัดทางเทคโนโลยีที่ไม่สามารถวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของเม็ดสีในเส้นผมได้อย่างละเอียด ประกอบกับความเข้าใจโดยทั่วไปที่ว่าผมหงอกคือการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างถาวร อย่างไรก็ตาม งานวิจัยชิ้นใหม่จากวิทยาลัยแพทย์และศัลยแพทย์ มหาวิทยาลัยโคลัมเบีย (Columbia University) ได้ท้าทายความเชื่อดั้งเดิมนี้ โดยไม่เพียงค้นพบความเชื่อมโยงที่ชัดเจนระหว่างความเครียดและการเกิดผมหงอก แต่ยังเปิดเผยปรากฏการณ์ที่น่าทึ่งว่าเส้นผมที่หงอกไปแล้วสามารถกลับมามีสีเข้มดังเดิมได้เมื่อระดับความเครียดลดลง ซึ่งเป็นข้อค้นพบที่ขัดแย้งกับผลการศึกษาในหนูทดลองที่ชี้ว่าความเครียดทำให้ขนหงอกอย่างถาวร

เทคนิคใหม่ในการวิเคราะห์เส้นผม

เพื่อพิสูจน์สมมติฐานนี้ คณะนักวิจัยได้พัฒนาเทคนิคการถ่ายภาพความละเอียดสูงเพื่อวิเคราะห์และวัดปริมาณเม็ดสีในแต่ละส่วนของเส้นผมได้อย่างแม่นยำ โดยใช้แบบจำลองทางคณิตศาสตร์เข้ามาช่วยวิเคราะห์ การตรวจสอบชิ้นส่วนเส้นผมที่มีความกว้างเพียง 1/20 ของมิลลิเมตร ซึ่งเทียบเท่ากับการเติบโตของเส้นผมในระยะเวลาประมาณหนึ่งชั่วโมง ทำให้นักวิจัยมองเห็นความผันแปรของเม็ดสีที่ต่างกันเล็กน้อยตลอดทั้งเส้น ซึ่งไม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า เมื่อนำข้อมูลการเปลี่ยนแปลงของเม็ดสีมาเทียบเคียงกับบันทึกระดับความเครียดรายสัปดาห์ของอาสาสมัคร ก็ได้ค้นพบความสัมพันธ์ที่สอดคล้องกันอย่างมีนัยสำคัญ นอกจากนี้ยังพบกรณีที่เส้นผมกลับมาสร้างเม็ดสีอีกครั้ง (Repigmentation) ในช่วงเวลาที่อาสาสมัครมีความเครียดลดลง

กลไกทางชีวภาพที่แตกต่างระหว่างคนและหนู

ในการศึกษากลไกระดับโมเลกุล คณะนักวิจัยพบว่าการเกิดผมหงอกในมนุษย์มีความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงของโปรตีนหลายชนิด ซึ่งเป็นผลมาจากการตอบสนองต่อความเครียดของ "ไมโทคอนเดรีย" (Mitochondria) หรือแหล่งพลังงานของเซลล์ ข้อค้นพบนี้แตกต่างอย่างสิ้นเชิงกับงานวิจัยในหนูทดลองที่ระบุว่าผมหงอกเกิดจากการสูญเสียเซลล์ต้นกำเนิด (Stem Cells) ที่ทำหน้าที่สร้างเม็ดสีในปุ่มรากผมอย่างถาวร ซึ่งชี้ให้เห็นว่าชีววิทยาของปุ่มรากผมในมนุษย์และหนูมีความแตกต่างกัน และไม่สามารถนำมาใช้อธิบายแทนกันได้

"จุดเปลี่ยน" (Threshold) ของภาวะผมหงอกถาวร

คณะนักวิจัยได้ตั้งสมมติฐานว่าการกลับมาดำของเส้นผมอาจถูกจำกัดด้วย "จุดเปลี่ยน" (Threshold) ทางชีวภาพ กล่าวคือ ในช่วงวัยที่ยังไม่สูงมาก แม้ความเครียดจะทำให้ผมหงอก แต่เมื่อความเครียดหายไป ร่างกายยังสามารถกลับมาสร้างเม็ดสีได้ แต่หากอายุมากขึ้นและปัจจัยต่างๆ รวมถึงความเครียดสะสมจนข้าม "จุดเปลี่ยน" ดังกล่าวไปแล้ว การสร้างเม็ดสีจะหยุดลงอย่างถาวร ตัวอย่างเช่น การลดความเครียดในผู้สูงอายุวัย 70 ปี ซึ่งมีผมหงอกมาเป็นระยะเวลานาน อาจไม่สามารถทำให้เส้นผมกลับมาดำได้อีก

ผลการวิจัยนี้จึงเป็นเครื่องยืนยันว่า "การแก่ชรา" (Aging) ในระดับชีวภาพ เช่น การเกิดผมหงอก ไม่ใช่กระบวนการที่เกิดขึ้นอย่างถาวรเสมอไป แต่อาจสามารถชะลอ หยุด หรือแม้กระทั่งย้อนกลับได้ อย่างไรก็ตาม การระบุ "จุดเปลี่ยน" ของแต่ละบุคคลยังคงเป็นความท้าทายสำคัญที่ต้องอาศัยการวิจัยเพิ่มเติมในอนาคต

Image by Freepik