GLP-1 RA อาจเป็นทางเลือกในการรักษาภาวะความดันในกะโหลกศีรษะสูงโดยไม่ทราบสาเหตุ

ความดันในกะโหลกศีรษะสูงโดยไม่ทราบสาเหตุ (idiopathic intracranial hypertension, IIH) เป็นภาวะที่ความดันของน้ำหล่อเลี้ยงสมองและไขสันหลัง (cerebrospinal fluid, CSF) สูงขึ้นผิดปกติโดยไม่มีสาเหตุที่แน่ชัด มักพบในสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีภาวะน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน ผู้ป่วยจะมีอาการปวดศีรษะรุนแรงเรื้อรัง อาจมีเสียงดังในหู (pulsatile tinnitus) และอาจเกิดภาวะจอประสาทตาบวม (papilledema) ซึ่งหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีอาจนำไปสู่การสูญเสียการมองเห็นอย่างถาวรได้ โดยการรักษาในปัจจุบันมุ่งเน้นไปที่การลดน้ำหนักและการใช้ยาเพื่อลดการสร้าง CSF เช่น acetazolamide แต่ในบางรายอาจไม่ได้ผลดีเท่าที่ควรจนต้องได้รับการผ่าตัด

Glucagon-like peptide-1 receptor agonist (GLP-1 RA) เป็นยาเลียนแบบฮอร์โมน GLP-1 ที่ร่างกายสร้างขึ้นตามธรรมชาติเพื่อกระตุ้นการหลั่งอินซูลิน ลดการหลั่งกลูคากอน ชะลอการบีบตัวของกระเพาะอาหาร ลดการตายของ β-cell ในตับอ่อน และสามารถออกฤทธิ์ที่สมองส่วนไฮโปทาลามัสทำให้ลดความอยากอาหารได้ ยาในกลุ่มนี้จึงใช้ในการรักษาโรคเบาหวานชนิดที่ 2 และการควบคุมน้ำหนักกันอย่างแพร่หลาย โดยมีงานวิจัยที่พบว่ามี GLP-1 receptor ที่ choroid plexus ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อในสมองที่ทำหน้าที่หลักในการสร้าง CSF การกระตุ้นตัวรับนี้จึงอาจมีผลให้ผลิต CSF น้อยลง จนนำไปสู่การลดความดันในกะโหลกศีรษะซึ่งเป็นพยาธิสภาพสำคัญของการเกิดโรค IIH นอกเหนือจากประโยชน์ด้านการลดน้ำหนักซึ่งเป็นอีกปัจจัยสำคัญของโรค

ล่าสุดมีการศึกษาแบบ retrospective cohort study ที่เปรียบเทียบผู้ป่วย IIH ระหว่างกลุ่มที่ได้รับ GLP-1 RA ได้แก่ lixisenatide, albiglutide, dulaglutide, semaglutide, liraglutide และ exenatide กับกลุ่มที่รักษาด้วยวิธีมาตรฐาน ได้แก่ valproate, tricyclic antidepressants, topiramate, furosemide, methazolamide, acetazolamide ร่วมกับการให้คำแนะนำด้านการรับประทานอาหาร จำนวนกลุ่มละ 555 คน โดยมีระยะเวลาในการติดตามผล 1 ปี พบว่ากลุ่มที่ใช้ GLP-1 RA มีการใช้ยาอื่น ๆ เพื่อควบคุมโรคลดลง (relative risk (RR), 0.53; 95% CI, 0.46-0.61; P<.001) ลดอาการปวดศีรษะ (RR, 0.45; 95% CI, 0.35-0.58; P<.001) และปัญหาการมองเห็น (RR, 0.60; 95% CI, 0.41-0.88; P=.007) และมีความเสี่ยงที่ต้องเข้ารับการผ่าตัดลดลง (RR, 0.44; 95% CI, 0.30-0.63; P<.001) รวมถึงอัตราการเสียชีวิตต่ำกว่า (RR, 0.36; 95% CI, 0.18-0.73; P=.003) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของการใช้ GLP-1 RA ในการรักษา IIH อย่างไรก็ตามการนำไปปรับใช้ทางคลินิกยังคงต้องรอผลการศึกษาที่เป็น prospective study เพื่อยืนยันผลลัพธ์ในอนาคต

เอกสารอ้างอิง

1. Wang MTM, Bhatti MT, Danesh-Meyer HV. Idiopathic intracranial hypertension: Pathophysiology, diagnosis and management. J Clin Neurosci. 2022 Jan; 95:172-179.

2. Collins L, Costello RA. Glucagon-like peptide-1 receptor agonists [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan [updated 2024 Feb 29; cited 2025 Aug 8]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551568/.

3. Botfield HF, Uldall MS, Westgate CSJ, Mitchell JL, Hagen SM, Gonzalez AM, et al. A glucagon-like peptide-1 receptor agonist reduces intracranial pressure in a rat model of hydrocephalus. Sci Transl Med. 2017 Aug 23; 9(404):eaan0972.

4. Sioutas GS, Mualem W, Reavey-Cantwell J, Rivet DJ 2nd. GLP-1 Receptor Agonists in Idiopathic Intracranial Hypertension. JAMA Neurol. 2025 Jul 14:e252020.