Proton pump inhibitors (PPIs) กับภาวะขาดเหล็กและการเกิดโรคโลหิตจาง

ยากลุ่ม proton pump inhibitors หรือ PPIs เป็นยายับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหารโดยออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของ proton pump หรือเอนไซม์ hydrogen/potassium adenosine triphosphatase (หรือ H+/K+ ATPase) การใช้ยาเป็นเวลานานอาจเสี่ยงต่อการเกิดอาการไม่พึงประสงค์หลายอย่าง รวมถึงภาวะขาดเหล็กและการเกิดโรคโลหิตจางจากการขาดเหล็ก (iron deficiency anemia) (ดูข้อมูลเพิ่มเติมเรื่อง “Proton pump inhibitors (PPIs) กับการใช้ที่เกินความจำเป็นหรือไม่?” ใน “ข่าวยา” ประจำสัปดาห์ที่ 3 เดือน ตุลาคม ปี 2561 ได้ที่ https://pharmacy.mahidol.ac.th/dic/news_week_full.php?id=1480)

เหล็กเป็นองค์ประกอบสำคัญของฮีโมโกลบิน (hemoglobin) การขาดเหล็กทำให้เกิดโรคโลหิตจางชนิด microcytic anemia ได้ ทำให้มีออกซิเจนไปเลี้ยงเนื้อเยื่อต่างๆ ลดลง ส่งผลเสียต่อร่างกายหลายอย่าง เช่น อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย หายใจไม่อิ่ม ประสิทธิภาพในการทำงานลดลง เมื่อไม่นานมานี้มีรายงานถึงผลการศึกษาแบบ case-control study เพื่อศึกษาถึงภาวะกรดในกระเพาะอาหารน้อย (hypochlorhydria) จากการใช้ยา PPIs ได้แก่ omeprazole, pantoprazole, lansoprazole, rabeprazole, esomeprazole และ dexlansoprazole กับภาวะขาดเหล็ก มีผู้เข้าร่วมในการศึกษาทั้งสิ้น 53,612 คน ผลการศึกษาพบความสัมพันธ์ของการใช้ PPIs กับการเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะขาดเหล็ก โดยขึ้นกับขนาดยาและระยะเวลาที่ใช้ยา หากพิจารณาผลในผู้ที่ใช้ยานานกว่า 1 ปีพบว่าความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะขาดเหล็กไม่ได้เพิ่มขึ้นไปอีก นอกจากนี้เมื่อเร็วๆ นี้มีรายงานถึงการเกิดโรคโลหิตจางชนิด microcytic anemia ในผู้ป่วยอายุ 52 ปีรายหนึ่งซึ่งได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคกรดไหลย้อน (gastroesophageal reflux disease หรือ GERD) และรับประทาน omeprazole เรื่อยมาเป็นเวลานานถึง 25 ปี ในรายงานคาดว่าโรคโลหิตจางดังกล่าวเกิดเนื่องจากการดูดซึมเหล็กจากทางเดินอาหารลดลง อันเป็นผลมาจากกรดในกระเพาะอาหารมีปริมาณลดลงเพราะการใช้ omeprazole ซึ่งเป็นยาในกลุ่ม PPIs

อ้างอิงจาก:

(1) Tran-Duy A, Connell NJ, Vanmolkot FH, Souverein PC, de Wit NJ, Stehouwer CDA, et al. Use of proton pump inhibitors and risk of iron deficiency: a population-based case-control study. J Intern Med 2018. doi: 10.1111/joim.12826; (2) Imai R, Higuchi T, Morimoto M, Koyamada R, Okada S. Iron deficiency anemia due to the long-term use of a proton pump inhibitor. Intern Med 2018;57:899-901.