|
อาจารย์ ดร.ภญ.ชญานิน กีรติไพบูลย์ ภาควิชาสรีรวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล |
|
| 125 ครั้ง เมื่อ 4 ช.ม.ที่แล้ว | |
| 2025-06-23 |
เราทุกคนต่างคุ้นเคยกับ "อายุจริง" (Chronological Age) ซึ่งนับตามปฏิทินตั้งแต่วันเกิด แต่ในโลกของวิทยาศาสตร์สุขภาพ ยังมีอีกหนึ่งมาตรวัดที่สำคัญยิ่งกว่า นั่นคือ "อายุชีวภาพ" (Biological Age) ซึ่งสะท้อนสภาวะความเสื่อมและความแข็งแรงของร่างกายอย่างแท้จริง อายุชีวภาพไม่ได้ถูกกำหนดโดยกาลเวลา แต่ขึ้นอยู่กับวิถีชีวิตและสามารถเปลี่ยนแปลงได้ บทความนี้จะพาไปสำรวจความแตกต่างและแนวทางในการชะลอวัยในระดับชีวภาพ
ทำความเข้าใจ "อายุจริง" (Chronological Age)
อายุจริงคือหน่วยวัดเวลาที่ตรงไปตรงมาที่สุด โดยนับเป็นจำนวนปี เดือน และวันที่ผ่านไปนับตั้งแต่วันเกิด แม้อายุจริงจะเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุดประการหนึ่งของโรคเรื้อรัง ความเสื่อมของระบบต่างๆ ในร่างกาย (เช่น การได้ยิน ความจำ) และการเสียชีวิต แต่ก็ไม่ได้บอกเล่าเรื่องราวทั้งหมดของสุขภาพเรา
"อายุชีวภาพ" (Biological Age): มาตรวัดสุขภาพที่แท้จริง
อายุชีวภาพ หรืออาจเรียกว่า "อายุการทำงานของร่างกาย" คือภาพสะท้อนของ "อายุ" ในระดับเซลล์และสรีรวิทยา เป็นการประเมินว่าร่างกายของคุณเสื่อมสภาพไปมากน้อยเพียงใด โดยพิจารณาจากปัจจัยองค์รวม เช่น ประสิทธิภาพของระบบต้านอนุมูลอิสระ พันธุกรรม โภชนาการ พฤติกรรมการใช้ชีวิต และโรคประจำตัว ดังนั้น ชายวัย 28 ปีที่สูบบุหรี่และขาดการออกกำลังกาย อาจมีอายุชีวภาพเทียบเท่าคนอายุ 40 ปี ในขณะที่ผู้ที่ดูแลสุขภาพอย่างดีในวัยเดียวกัน อาจมีอายุชีวภาพที่อ่อนกว่าวัยจริงได้ แพทย์และนักวิทยาศาสตร์สามารถใช้ข้อมูลสุขภาพเหล่านี้ร่วมกับแบบจำลองทางคณิตศาสตร์เพื่อประเมินอายุชีวภาพ ซึ่งเป็นตัวชี้วัดสุขภาพในอนาคตได้ดีกว่าอายุจริง
กลยุทธ์ชะลอวัย: แนวทางลดอายุชีวภาพ (Anti-Aging Strategies)
ข่าวดีคือ เราสามารถชะลอหรือลดอายุชีวภาพของเราได้ผ่านการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตอย่างมีวินัย ดังนี้
1. การออกกำลังกายอย่างครอบคลุม (Comprehensive Exercise)
การออกกำลังกายเป็นกุญแจสำคัญในการเสริมสร้างการทำงานของหัวใจและหลอดเลือด เพิ่มความแข็งแรง และลดความเสื่อมของร่างกาย ควรผสมผสานการออกกำลังกายให้ครบทุกมิติ:
- การฝึกการทรงตัว (Balance): เช่น โยคะ ไทเก็ก เพื่อป้องกันการหกล้ม โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
- การออกกำลังกายแบบทนทาน (Endurance/Cardio): เช่น การเดินเร็ว ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน เพื่อเพิ่มสมรรถภาพของหัวใจและปอด
- การเสริมสร้างกล้ามเนื้อ (Strength Training): เพื่อเพิ่มมวลกล้ามเนื้อ ป้องกันภาวะกระดูกพรุน และรักษาระบบเผาผลาญ
- การยืดเหยียด (Flexibility): เพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นของร่างกาย ลดอาการปวดเมื่อย และทำให้เคลื่อนไหวได้คล่องตัวขึ้น
2. การรักษาน้ำหนักตัวในเกณฑ์สุขภาพดี (Maintaining a Healthy Weight)
น้ำหนักตัวที่มากหรือน้อยเกินไปล้วนส่งผลเสียต่อสุขภาพ การมีน้ำหนักเกินเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหัวใจ และมะเร็งบางชนิด ขณะที่การมีน้ำหนักน้อยเกินไปก็อาจเป็นสัญญาณของภาวะขาดสารอาหารหรือปัญหาสุขภาพอื่นๆ
3. โภชนาการที่เน้นอาหารดัชนีน้ำตาลต่ำ (Low-Glycemic Index Diet)
การเลือกรับประทานอาหารส่งผลโดยตรงต่อการอักเสบและสุขภาพเมตาบอลิซึม การเน้นอาหารที่มีค่าดัชนีน้ำตาล (Glycemic Index: GI) ต่ำเป็นกลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพ เพราะจะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้คงที่ ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจ และทำให้รู้สึกอิ่มนาน
- ควรรับประทาน: ผักส่วนใหญ่ ผลไม้ ถั่ว ธัญพืชไม่ขัดสี และผลิตภัณฑ์นมไขมันต่ำ
- ควรลดหรือหลีกเลี่ยง: อาหารแปรรูปและน้ำตาลสูง เช่น ขนมปังขาว ขนมเค้ก น้ำอัดลม และเฟรนช์ฟรายส์
บทสรุป
อายุจริงเป็นเพียงตัวเลขที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ แต่อายุชีวภาพคือเรื่องราวของสุขภาพที่เราสามารถเขียนขึ้นเองได้ การลงทุนดูแลสุขภาพในวันนี้ผ่านการออกกำลังกายที่สม่ำเสมอ การรักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสม และการเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ คือการลงทุนเพื่อ "ความอ่อนเยาว์" ที่ยั่งยืนในระดับชีวภาพ ซึ่งจะส่งผลให้เรามีชีวิตที่ยืนยาวและเปี่ยมด้วยคุณภาพ
แหล่งอ้างอิง/ที่มา
1. Juulia Jylhävä, Nancy L. Pedersen, Sara Hägg, Biological Age Predictors. EBioMedicine, Volume 21, 2017. https://doi.org/10.1016/j.ebiom.2017.03.046
2. Anitha A, Thanseem I, Vasu MM, Viswambharan V, Poovathinal SA. Telomeres in neurological disorders. Adv Clin Chem. 2019;90:81-132. doi:10.1016/bs.acc.2019.01.003
3. National Library of Medicine. What is Epigenetics? Salameh Y, Bejaoui Y and El Hajj N (2020) DNA Methylation Biomarkers in Aging and Age-Related Diseases. Front. Genet. 11:171. doi: 10.3389/fgene.2020.00171
4. Faul JD, et al. Epigenetic-based age acceleration in a representative sample of older Americans: Associations with aging-related morbidity and mortality. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 2023;120(23):e2215840120. doi: 10.1073/pnas.2215840120.
5. Arsenis NC, You T, Ogawa EF, Tinsley GM, Zuo L. Physical activity and telomere length: Impact of aging and potential mechanisms of action. Oncotarget. 2017;8(27):45008-45019. doi:10.18632/oncotarget.16726
6. Poganik JR, Zhang B, Gaht GS, Kerepesi C, Yim SH, et al. Biological age is increased by stress and restored upon recovery. bioRxiv. 2022 May.doi:10.1101/2022.05.04.490686
7. Han KT, Kim DW, Kim SJ, Kim SJ. Biological age is associated with the active use of nutrition data. Int J Environ Res Public Health. 2018;15(11):2431. Published 2018 Nov 1. doi:10.3390/ijerph15112431
8. Johnson AA, English BW, Shokhirev MN, Sinclair DA, Cuellar TL. Human age reversal: Fact or fiction?. Aging Cell. 2022;21(8):e13664. doi:10.1111/acel.13664
บทความที่ถูกอ่านล่าสุด
|
สมุนไพรและสารธรรมชาติบำรุงตา 2 วินาทีที่แล้ว |
|
ยาที่ไม่ควรกินร่วมกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 3 วินาทีที่แล้ว |
|
ห่วงอนามัย…สำหรับการคุมกำเนิดระยะยาว 5 วินาทีที่แล้ว |
|
ยาดมมีอันตรายหรือไม่ 5 วินาทีที่แล้ว |
|
เรื่องของยาลดความอ้วน orlistat 9 วินาทีที่แล้ว |
|
คาเฟอีนในน้ำนมแม่...มีผลอย่างไรต่อทารก? 10 วินาทีที่แล้ว |
|
เกิร์ด (GERD) - โรคกรดไหลย้อน 13 วินาทีที่แล้ว |
|
เทมเป้ (Tempeh) อาหารทางเลือกเพื่อสุขภาพ 14 วินาทีที่แล้ว |
|
ความรู้ทั่วไปเรื่องยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน 17 วินาทีที่แล้ว |
|
ยาคุมกำเนิดชนิดแผ่นแปะผิวหนัง...ทางเลือกแทนการรับประทานยาคุมกำเนิด 20 วินาทีที่แล้ว |
