บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. สพ.ญ.นรรฆวี แสงกลับ

ภาควิชาสรีรวิทยา

คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ถ้าเผลอลืมให้ยาสัตว์เลี้ยงของเราไปควรทำยังไงดี???

เชื่อว่าคำถามนี้คงเป็นหนึ่งในคำถามยอดนิยมที่เจ้าของหลายท่านกำลังสงสัย โดยเฉพาะในสุนัขและแมวป่วยที่ต้องทานยาเป็นประจำหรือหลายครั้งต่อวัน หากลืมไปแต่ละครั้งจะมีผลอะไรไหม แล้วเราควรทำอย่างไรเมื่อลืมให้ยาสัตว์เลี้ยงของเรา ในบทความนี้เรามีคำตอบมาฝากกัน

ก่อนอื่นเราต้องทำความเข้าใจถึงกลไกการออกฤทธิ์และการขับยาออกจากร่างกายกันก่อน ยารักษาโรคในสัตว์เลี้ยงนั้นมีหลายชนิดและแต่ละชนิดมีวิธีการออกฤทธิ์ที่แตกต่างกันออกไป รวมไปถึงวิธีการขับยาออกจากร่างกายด้วย โดยตามปกติเมื่อสัตว์ได้รับยาเข้าไปในร่างกายแล้ว ยาจะถูกดูดซึมและออกฤทธิ์จากนั้นร่างกายสัตว์จะทำการขับยาออกไปพร้อมกับของเสีย เช่น อุจจาระ ปัสสาวะ หรือเหงื่อ ตามแต่ชนิดของยานั้น ๆ เมื่อยาถูกขับทิ้งไปแล้ว ปริมาณยาในร่างกายก็จะค่อย ๆ ลดลง ด้วยเหตุนี้เองทำให้สัตวแพทย์จึงจำเป็นต้องให้ยาแก่สัตว์เลี้ยงของเราอย่างต่อเนื่องเพื่อให้ยาทำงานอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดนั่นเอง โดยหากเราพบว่าลืมให้ยาสัตว์เลี้ยง มีข้อแนะนำที่ควรทำดังต่อไปนี้

1. หากลืมให้ยาก่อนอาหาร

หากพบว่าลืมให้ยาก่อนอาหาร อาจจะพิจารณาให้สัตว์เลี้ยงทานอาหารให้เสร็จเป็นเวลาอย่างน้อย 2 ชั่วโมง จากนั้นจึงค่อยให้ยาที่ลืมให้ไป เพราะยาก่อนอาหารส่วนใหญ่นั้นมักจะลดประสิทธิภาพเมื่อเจอกับกรดในกระเพาะอาหารหรือมีความเกี่ยวข้องกับระบบทางเดินอาหาร ดังนั้นจึงต้องรอให้กรดในกระเพาะอาหารสัตว์เลี้ยงลดน้อยลงก่อนหลังย่อยอาหารเสร็จหรือไม่มีอาหารในกระเพาะอาหารแล้ว จึงค่อยให้อีกครั้ง แต่หากพบว่าเวลาที่จะให้ยาก่อนอาหารมื้อที่ลืมไปใกล้กับช่วงเวลาที่ต้องให้ครั้งต่อไปแล้ว ให้ข้ามมื้อที่ลืมไปแล้วเริ่มให้มื้อใหม่แทน

2. หากลืมให้ยาหลังอาหาร

หากพบว่าลืมให้ยาหลังอาหารในระยะเวลาไม่เกิน 15-30 นาที สามารถให้ยาสัตว์เลี้ยงทานได้ทันที แต่หากลืมเกิน 30 นาทีไปแล้ว อาจจะเลือกให้ขนมหรืออาหารแก่สัตว์เลี้ยงจำนวนหนึ่งแล้วจึงค่อยให้ทานยามื้อที่ลืมไป เนื่องจากยาหลังอาหารมักจะออกฤทธิ์ได้ดีหากมีกรดในกระเพาะอาหารหรืออาจระคายเคืองกระเพาะอาหารได้ จึงจำเป็นต้องให้อาหารก่อน อย่างไรก็ดี หากพบว่าเวลาที่จะให้ยาหลังอาหารมื้อที่ลืมไปใกล้กับช่วงเวลาที่ต้องให้ยาครั้งต่อไปแล้ว ให้ข้ามมื้อที่ลืมและเริ่มให้ยาหลังอาหารที่มื้อใหม่แทนไปเลยเช่นเดียวกับยาก่อนอาหาร

3. หากลืมให้ยาที่ต้องให้ต่อเนื่องตามช่วงเวลา

หากลืมยาที่ต้องให้เป็นช่วงเวลา เช่น ยาที่ต้องให้ทุก ๆ 3 ชั่วโมง หรือทุก ๆ 6 ชั่วโมง จำเป็นต้องปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนทุกครั้ง ห้ามปรับขนาดยาเองเด็ดขาด เพราะอาจจะทำให้สัตว์เลี้ยงของเราได้รับยามากเกินขนาดหรือน้อยเกินกว่าขนาดยาที่เหมาะสมได้

แน่นอนว่าเราไม่ควรเผลอลืมให้ยาแก่สัตว์เลี้ยง แต่อย่างไรก็ดีถ้าเผลอลืมไม่บ่อยครั้ง เช่น เพียงแค่ 1-2 ครั้ง ผลของการรักษาหรือฤทธิ์ยาอาจจะไม่เปลี่ยนแปลงเท่าใดนัก แต่หากลืมให้เป็นระยะเวลานาน เช่น ลืมให้เกิน 3 ครั้งขึ้นไป หรือทิ้งช่วงห่างเกินคำแนะนำ อาจจะทำให้ฤทธิ์ยาไม่เพียงพอที่จะทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ และอาจทำให้รักษาอาการป่วยไม่หายได้

นอกจากนี้ยาบางกลุ่ม เช่น ยาปฏิชีวนะ เป็นยาที่จำเป็นต้องให้อย่างต่อเนื่องและทานยาในปริมาณที่กำหนดอย่างเคร่งครัด การทิ้งช่วงไม่ได้รับยาหรือหยุดยาก่อนกำหนด อาจจะทำให้แบคทีเรียเกิดการดื้อยา ทำให้ใช้ยากลุ่มเดิมใช้ไม่ได้ผลอีกต่อไป จำเป็นต้องเปลี่ยนเป็นยากลุ่มใหม่ที่แรงขึ้นได้

สุดท้ายนี้ อย่าลืมสิ่งสำคัญคือควรปรึกษาสัตวแพทย์ทุกครั้งก่อนที่จะทำการปรับเปลี่ยนยา หรือลืมให้ยา และที่สำคัญที่สุดคือห้ามเพิ่มปริมาณยาด้วยตัวเองเด็ดขาด เนื่องจากปริมาณยาที่มากขึ้น นอกจากจะไม่ช่วยชดเชยปริมาณยาที่ขาดไปก่อนหน้าแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดความเป็นพิษ หรือทำให้น้องหมาได้รับปริมาณยาที่มากเกินความเหมาะสม ซึ่งอาจก่อให้เกิดอันตรายถึงขั้นทำให้สัตวเลี้ยงเสียชีวิตได้เลย

Image by Freepik

แหล่งอ้างอิง/ที่มา

1. ภก.ธีรัตถ์ เหลืองมั่นคง. ยาก่อนอาหาร ยาหลังอาหาร ลืมกินยาตามเวลา อันตรายหรือไม่. บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน.ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 2554 [อ้างอิงเมื่อ 27 กรกฎาคม 2566] 

2. ผศ.น.สพ.ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร และ ผศ.ดร.ร้อยโทหญิง สพ.ญ.เนาวรัตน์ สุธัมนาถพงษ์. การให้ยาก่อน-หลังอาหารกับสัตว์เลี้ยง. รายการ Pet Care Onair. สถานีวิทยุแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2566 [อ้างอิงเมื่อ 27 มิถุนายน 2566].