ความจำบกพร่อง...เหตุจากยา
รองศาสตราจารย์ ดร. เภสัชกรหญิง นงลักษณ์ สุขวาณิชย์ศิลป์ หน่วยคลังข้อมูลยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล |
|
20,957 ครั้ง เมื่อ 4 ช.ม.ที่แล้ว | |
2020-01-17 |
ความจำบกพร่องหรือความจำเสื่อมเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น อายุมากขึ้น ความเจ็บป่วยจากโรค การกระทบกระเทือนรุนแรงทางกายหรือทางจิตใจ การขาดสารอาหาร การสูบบุหรี่ การดื่มสุรา การอดนอน นอกจากนี้ยังมีสาเหตุมาจากการใช้ยา มียาหลายอย่างที่อาจให้ผลไม่พึงประสงค์ต่อสติปัญญา การเรียนรู้และความจำ โดยเฉพาะเมื่อใช้กับผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง หรือผู้ที่มีร่างกายอ่อนแอ ผลไม่พึงประสงค์ดังกล่าวอาจแสดงออกในลักษณะที่พบว่า ความจำลดลง หลงลืมง่าย ความเอาใจใส่ในสิ่งรอบข้างลดลง เป็นต้น ในบทความนี้จะกล่าวถึงความจำบกพร่องที่มีสาเหตุมาจากการใช้ยา เพื่อให้ผู้ที่ใช้ยาและผู้ใกล้ชิดมีความเข้าใจ ช่วยให้เกิดการหาแนวทางลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น ตลอดจนช่วยให้เกิดความร่วมมือในการใช้ยาอย่างเหมาะสม
ภาพจาก : https://msra.org.au/wp-content/uploads/2017/12/brain-5.jpg
ยาใดบ้างที่ทำให้ความจำบกพร่องได้?
ยาหลายอย่างส่งผลไม่พึงประสงค์โดยทำให้เกิดความบกพร่องเกี่ยวกับการเรียนรู้และความจำได้ โดยเฉพาะหากใช้ยาในขนาดสูงเป็นเวลานาน นอกจากนี้การใช้ยาหลายอย่างร่วมกันจะยิ่งเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดความบกพร่อง ตัวอย่างยาที่มีผลรบกวนการเรียนรู้และความจำซึ่งพบได้บ่อย แบ่งเป็นกลุ่มตามการใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ได้ดังนี้ (นอกเหนือจากชื่อยาที่ระบุไว้ข้างล่างนี้ ยังมียาอื่นอีก)
ยาทำให้ความจำบกพร่องได้อย่างไร?
ยาที่มีผลกระทบต่อการเรียนรู้และความจำล้วนเป็นยาที่ออกฤทธิ์ได้ในระบบประสาทส่วนกลางหรือสมอง ยาอาจออกฤทธิ์กดการนำส่งสัญญาณที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการเรียนรู้และความจำ หรือออกฤทธิ์รบกวนการทำหน้าที่ของสารสื่อประสาท (neurotransmitters) ที่เกี่ยวข้องในกระบวนการเรียนรู้และความจำ เช่น อะเซทิลโคลีน (acetylcholine), ฮีสตามีน (histamine), เซโรโทนิน (serotonin), นอร์อิพิเนฟรีนหรือนอร์อะดรีนาลีน (norepinephrine; noradrenaline), อิพิเนฟรีนหรืออะดรีนาลีน (epinephrine; adrenaline), โดพามีน (dopamine), กรดแกมมาอะมิโนบิวทีริก (gamma-aminobutyric acid หรือ GABA) ซึ่งการรบกวนการทำหน้าที่ของสารสื่อประสาทอาจเกิดโดยการปิดกั้นไม่ให้สารเหล่านั้นจับกับตัวรับ (receptor) หรือทำให้ความไวของตัวรับลดลง นอกจากนี้โคเลสเตอรอลในสมองมีบทบาทช่วยในการสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาท ยาที่ทำให้ระดับโคเลสเตอรอลในสมองลดลงอาจรบกวนกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับความคิด การใช้เหตุผล การเรียนรู้และความจำได้
วิธีจัดการกับความจำบกพร่องที่มีสาเหตุจากยา
ความจำบกพร่องที่เกิดจากฤทธิ์ยานั้น หากหยุดใช้ยาที่เป็นสาเหตุ ความจำกลับสู่ปกติได้ อย่างไรก็ตามโดยทั่วไปไม่อาจหยุดใช้ยาได้ จึงต้องหาวิธีการอื่น เช่น การลดขนาดยาเหลือขนาดต่ำสุดที่ให้ผลในการรักษาหรือควบคุมอาการของโรค การใช้ยาเป็นระยะเวลาสั้น ๆ ตามความจำเป็น หลีกเลี่ยงการใช้ยาหลายอย่างร่วมกันโดยเฉพาะการใช้ร่วมกับยาที่อาจทำให้ความจำบกพร่องด้วยเช่นกัน การเปลี่ยนไปใช้ยาอื่นแทน ทั้งนี้สิ่งที่กล่าวมาข้างต้นนั้นแพทย์ผู้ให้การรักษาจะเป็นผู้พิจารณาในการปรับขนาดยาหรือเปลี่ยนยาที่เหมาะสมให้ ผู้ที่รับประทานยาไม่ควรปรับเปลี่ยนยาเอง การลดขนาดยาหรือหยุดยาโดยทันทีอาจเกิดผลเสียจากการขาดยาฉับพลันได้
นอกจากนี้โรคหรืออาการบางอย่างหากใช้วิธีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมร่วมด้วย สามารถช่วยให้อาการดีขึ้นเพื่อจะได้ลดปริมาณการใช้ยาลง เช่น การฝึกสมาธิเพื่อให้กายและใจสงบในผู้ที่เป็นโรคนอนไม่หลับ การจำกัดอาหารที่มีไขมันมากและการออกกำลังกายในผู้ที่ภาวะไขมันในเลือดสูง นอกเหนือจากสิ่งที่กล่าวข้างต้นแล้วอาจช่วยเตือนความจำโดยการจัดลำดับสิ่งที่ต้องทำก่อนและหลังเตรียมไว้ล่วงหน้า การเข้าสังคมเพื่อพูดคุยกับผู้อื่น การจดบันทึกเพื่อเตือนความจำ เป็นต้น
![]() |
ความเครียด และวิธีแก้ความเครียด 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
ยาแก้ปวดข้อ ข้ออักเสบ-กลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
น้ำยาฆ่าเชื้อ กับ โควิด-19 โคโรน่าไวรัส 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
ยาลดไขมัน...ผลไม่พึงประสงค์ต่อกล้ามเนื้อ 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
ยาห้าราก : ตำรับยาสมุนไพรแก้ไข้ 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
“นิโคติน” สารทดแทนช่วยเลิกบุหรี่ 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
ผลิตภัณฑ์สมุนไพรตอนที่ 1: สนุกกับการผลิตยาเม็ดสมุนไพร 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
เมื่อร่างกายได้รับโปรตีนไม่เพียงพอจะมีอาการอย่างไร 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
เภสัชกรแขวนป้าย ผลกระทบเป็นอย่างไร 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() |
เมล็ดเจีย/เมล็ดเชีย (Chia seed) ลดน้ำหนักได้ ? 1 ช.ม.ที่แล้ว |
![]() ![]() |
|
ที่เกี่ยวข้อง
หน่วยงานภายในคณะฯ
HTML5 Bootstrap Font Awesome