Fluconazole มีวิธีการรักษาแบบกินครั้งเดียวเยอะมาก ยานี้มันมีคุณสมบัติอย่างไรคะ ทำไมถึงใช้แบบนี้ได้ แล้วมันได้ผลเทียบเท่ากับสูตรยาอื่น ๆ ที่กินนานกว่านี้จริงไหมคะ รู้สึกว่าเวลาจ่ายแบบกินครั้งเดียวแล้วคนไข้ไม่ค่อยมั่นใจ

คำตอบ

Fluconazole เป็นยาต้านเชื้อราในกลุ่มไตรเอโซล (triazole) ออกฤทธิ์โดยยับยั้งเอนไซม์ 14-α-demethylase ทำให้การสังเคราะห์เออร์โกสเตอรอล (ergosterol) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของเยื่อหุ้มเซลล์เชื้อราถูกขัดขวาง จึงส่งผลให้เยื่อหุ้มเซลล์เชื้อราผิดปกติและไม่สามารถเจริญเติบโตได้ ซึ่งยามีคุณสมบัติทางเภสัชจลนศาสตร์ที่โดดเด่น คือ ยาในรูปแบบรับประทานสามารถดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดได้ดีมาก โดยมีชีวปริมาณออกฤทธิ์ (bioavailability) มากกว่า 90% และมีค่าครึ่งชีวิตนานประมาณ 24-30 ชั่วโมง ทำให้ตัวยาสามารถคงอยู่ในกระแสเลือดและเนื้อเยื่อต่าง ๆ ของร่างกายได้นาน 2-3 วัน จึงมีการนำยามาใช้ในรูปแบบการรับประทานครั้งเดียว (single dose) ได้ในข้อบ่งใช้ การติดเชื้อราในช่องคลอดชนิดเฉียบพลันและไม่ซับซ้อน (acute uncomplicated vulvovaginal candidiasis) โดยมีงานวิจัยพบว่าหลังการรับประทาน fluconazole ขนาด 150 มิลลิกรัมเพียงครั้งเดียว จะมีความเข้มข้นสูงสุดของยาในสารคัดหลั่งบริเวณช่องคลอดสูงถึง 2.43 ไมโครกรัมต่อกรัม ภายใน 8-24 ชั่วโมง และมีความเข้มข้น 1 ไมโครกรัมต่อกรัม เมื่อเวลาผ่านไป 72 ชั่วโมง ซึ่งเมื่อนำตัวเลขนี้ไปเปรียบเทียบกับข้อมูลการเฝ้าระวังเชื้อในประเทศไทย จะเห็นว่าระดับยาดังกล่าวยังคงสูงกว่าค่า MIC50 (0.5 µg/mL) และ MIC90 (1 µg/mL) ของเชื้อ Candida albicans ซึ่งเป็นเชื้อก่อโรค vulvovaginal candidiasis ดังนั้นการรับประทานยาเพียงครั้งเดียวก็เพียงพอที่จะรักษาระดับยาให้สูงพอที่จะยับยั้งเชื้อส่วนใหญ่ได้ต่อเนื่องนานถึง 3 วัน เมื่อพิจารณาด้านประสิทธิภาพเปรียบเทียบกับยาสูตรอื่น ๆ ในกลุ่มผู้ป่วย acute vulvovaginal candidiasis พบว่ามีการศึกษาเปรียบเทียบการใช้ fluconazole 150 มิลลิกรัมแบบรับประทานครั้งเดียว กับการใช้ clotrimazole 200 มิลลิกรัมในรูปแบบเหน็บช่องคลอดติดต่อกัน 7 วัน พบว่า fluconazole มีประสิทธิภาพในการกำจัดเชื้อและการป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรคได้ดีกว่า clotrimazole นอกจากนี้เมื่อนำไปเปรียบเทียบกับยาในกลุ่มเดียวกันอย่าง itraconazole ที่ต้องรับประทาน 200 มิลลิกรัมติดต่อกัน 3 วัน ก็พบว่า fluconazole แบบรับประทานครั้งเดียวให้ผลการรักษาทั้งในด้านการกำจัดเชื้อ การบรรเทาอาการ และการป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ ไม่แตกต่างกันกับ itraconazole แต่ได้เปรียบในเรื่องความสะดวกและการให้ความร่วมมือในการใช้ยาของผู้ป่วย อย่างไรก็ตามการเลือกใช้ยารักษาที่เหมาะสมที่สุดนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ข้อบ่งใช้ แนวทางการรักษาในปัจจุบัน และสภาวะของผู้ป่วยแต่ละราย ซึ่งแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาและตัดสินใจเลือกแนวทางการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับผู้ป่วยแต่ละคนต่อไป

Reference:
1. Govindarajan A, Bistas KG, Ingold CJ, et al. Fluconazole. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 [cited 2025 Sep 22]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537158/
2. Houang ET, Chappatte O, Byrne D, et al. Fluconazole levels in plasma and vaginal secretions of patients after a 150-milligram single oral dose and rate of eradication of infection in vaginal candidiasis. Antimicrob Agents Chemother. 1990;34(5):909-910. doi:10.1128/AAC.34.5.909
3. Boonsilp S, Homkaew A, Phumisantiphong U, et al. Species Distribution, Antifungal Susceptibility, and Molecular Epidemiology of Candida Species Causing Candidemia in a Tertiary Care Hospital in Bangkok, Thailand. J Fungi (Basel). 2021;7(7):577. doi:10.3390/jof7070577
4. Sekhavat L, Tabatabaii A, Tezerjani FZ. Oral fluconazole 150 mg single dose versus intra-vaginal clotrimazole treatment of acute vulvovaginal candidiasis. J Infect Public Health. 2011;4(4):195-9. doi: 10.1016/j.jiph.2011.05.006
5. De Punzio C, Garutti P, Mollica G, et al. Fluconazole 150 mg single dose versus itraconazole 200 mg per day for 3 days in the treatment of acute vaginal candidiasis: a double-blind randomized study. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2003;106(2):193-7. doi: 10.1016/s0301-2115(02)00233-6

Keywords:
fluconazole, เภสัชจลนศาสตร์