Ileus และ pneumonia เป็นอาการข้างเคียงจาก clozapine ที่ทำให้เสียชีวิตมากที่สุด

Clozapine เป็น atypical หรือ second generation antipsychotic กลุ่ม SDA (serotonin-dopamine antagonist) ที่ได้รับข้อบ่งใช้จากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของไทยสำหรับการรักษา treatment-resistant schizophrenia และ suicidal behavior แบบ recurrent schizophrenia แต่ clozapine ไม่จัดเป็น first-line drug ในการรักษา schizophrenia เนื่องจากอาการข้างเคียงที่พบมาก ได้แก่ ง่วงซึม น้ำลายไหลมาก ท้องผูก และน้ำหนักเพิ่มขึ้น รวมทั้งยังอาจทำให้เกิดอาการข้างเคียงที่อันตรายถึงแก่ชีวิต เช่น ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำระดับรุนแรง (agranulocytosis) และปอดบวม (pneumonia)

ล่าสุดมีการเก็บรวบรวมข้อมูลอาการข้างเคียงของ clozapine เผยแพร่ผ่านการศึกษาชื่อ High Burden of Ileus and Pneumonia in Clozapine-Treated Individuals With Schizophrenia: A Finnish 25-Year Follow-Up Register Study การศึกษานี้เป็นแบบ cohort ที่รวบรวมข้อมูลอาการข้างเคียงจากการใช้ clozapine ในกลุ่มผู้ป่วย schizophrenia อายุ 16–80 ปี 2,659 ราย มีระยะเวลาการติดตามอาการข้างเคียงตั้งแต่ปี 1996–2018 ระยะเวลาการติดตามหลังจากเริ่มยา clozapine เฉลี่ย 12.7 ปี และระยะเวลาการใช้ยา clozapine เฉลี่ย 8.4 ปี โดยใช้ข้อมูลจากโครงการ FinnGen ซึ่งรวมข้อมูลพันธุกรรมและข้อมูลสุขภาพของประชากรฟินแลนด์ พบว่าจากการรวบรวมข้อมูล 25 ปี อาการข้างเคียงที่ทำให้เสียชีวิตสูงสุด คือ ภาวะลำไส้เคลื่อนตัวน้อย (ileus, odds ratio=4.5; p=0.0004) และปอดบวม (odds ratio=2.8; p=0.0016) ซึ่งมีอัตราการเสียชีวิตสูงกว่าภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำระดับรุนแรงจาก clozapine ถึง 10 เท่า รวมถึงอาการข้างต้นมีโอกาสเกิดซ้ำสูงถึง 27.9% และ 34.3% ตามลำดับ ทั้งนี้พบว่าหลังจากผู้ป่วยใช้ clozapine ต่อเนื่องเป็นเวลา 20 ปี อัตราการเกิดภาวะลำไส้เคลื่อนตัวน้อยเท่ากับ 5.3% และโรคปอดบวม 29.5% ซึ่งอัตราการเกิดอาการดังกล่าวเพิ่มสูงขึ้นตามอายุและปริมาณ clozapine ส่วนกลุ่มผู้ป่วยที่มีอายุ 70 ปี พบว่าอัตราการเกิดภาวะลำไส้เคลื่อนตัวน้อยและโรคปอดบวมสูงถึง 16.7% และ 69.0% ตามลำดับ ดังนั้นผู้ที่ใช้ clozapine จึงควรได้รับการติดตามอาการข้างต้นอย่างใกล้ชิดโดยเฉพาะผู้สูงอายุ ผู้ป่วยควรสังเกตตนเองและการเฝ้าระวังอาการติดเชื้อทางเดินหายใจ ฉีดวัคซีน pneumococcal ไข้หวัดใหญ่และโควิด-19 ตรวจการเคลื่อนไหวของลำไส้เป็นประจำ และอาจใช้ยาระบายป้องกันอาการท้องผูก

เอกสารอ้างอิง

1. Haidary HA, Padhy RK. Clozapine. InStatPearls [Internet] 2023 Nov 10. StatPearls Publishing.

2. Micromedex. clozapine [internet]. 2024 [cited 2024 Dec 10]. Available from: https://www-micromedexsolutions-com.

3. Partanen JJ, Häppölä P, Kämpe A, Ahola-Olli A, Hellsten A, Rask SM, et al. High burden of ileus and pneumonia in clozapine-treated individuals with schizophrenia: a Finnish 25-year follow-up register study. Am J Psychiatry. 2024 Oct 1;181(10):879-92.

4. Kurki MI, Karjalainen J, Palta P, Sipilä TP, Kristiansson K, Donner KM, et al. FinnGen provides genetic insights from a well-phenotyped isolated population. Nature. 2023 Jan 19;613(7944):508-18.