Statins อาจช่วยลดการเกิด primary sclerosing cholangitis ในผู้ป่วย IBD

Primary sclerosing cholangitis (PSC) เป็นโรคตับที่เกิดจากการอักเสบที่ท่อน้ำดี ทำให้เกิดพังผืดรัดจนท่อน้ำดีตีบเป็นช่วง ๆ คาดว่าเกิดจากความผิดปกติของภูมิคุ้มกันที่ตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นภายนอก อย่างไรก็ตามในปัจจุบันยังไม่ทราบกลไกการเกิดที่แน่ชัด ปัจจุบันนิยมใช้ ursodeoxycholic acid (UDCA) ในการรักษา พบว่า UDCA ช่วยทำให้พยาธิสภาพและการทำงานของตับดีขึ้น แต่ UDCA ไม่สามารถชะลอการดำเนินของโรค และในที่สุดผู้ป่วยอาจเกิดมะเร็งท่อน้ำดีหรือโรคตับระยะสุดท้ายจนต้องรักษาด้วยการปลูกถ่ายตับ มีข้อมูลในปัจจุบันพบว่ากลุ่มโรคทางเดินอาหารอักเสบเรื้อรังหรือ inflammatory bowel disease (IBD) มีความสัมพันธ์กับการเกิด PSC เนื่องจากการอักเสบของเยื่อบุลำไส้ทำให้สารก่อการอักเสบจากแบคทีเรียบนเยื่อบุลำไส้ผ่านเข้าสู่ตับได้มากขึ้นแล้วกระตุ้นการอักเสบที่ท่อน้ำดี ผู้ป่วย IBD จึงควรได้รับการดูแลรักษาเพื่อป้องกันการเกิด PSC ด้วย มีการศึกษาก่อนหน้าพบว่าการใช้ statins ช่วยลดอัตราการเสียชีวิต และการปลูกถ่ายเปลี่ยนตับในผู้ป่วย PSC ได้อย่างมีนัยสำคัญ แต่ยังไม่มีข้อมูลว่าการใช้ statins ส่งผลอย่างไรต่อการเกิด PSC ในผู้ป่วย IBD

ล่าสุดมีการศึกษาประเภท retrospective cohort ที่ผู้วิจัยนำผลมาเผยแพร่ผ่านงานประชุมวิชาการ Digestive Disease Week ปี ค.ศ. 2024 ท่ี่มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ในการเกิด PSC ในผู้ป่วย IBD ที่เคยหรือไม่เคยใช้ statins โดยติดตามผู้ป่วยตั้งแต่ได้รับการวินิจฉัยเป็น IBD ทั้งสองประเภท ได้แก่ ulcerative colitis (UC) และ Crohn’s disease (CD) เป็นเวลา 44.5 เดือน หลังจากการวินิจฉัยพบว่ามีผู้ป่วยที่เกิด PSC ในกลุ่มเคยใช้ statins คิดเป็น 0.09% และกลุ่มที่ไม่เคยใช้ statins คิดเป็น 0.69% เมื่อคำนวณพบว่า statins ช่วยลดความเสี่ยงในการดำเนินไปของโรค PSC ได้อย่างมีนัยสำคัญ คิดเป็น 86% (HR 0.14; 95%CI 0.06-0.33, P<0.001) สำหรับการวิเคราะห์เฉพาะกลุ่มผู้ป่วยพบว่าผู้ป่วยที่มีอายุน้อยกว่า 50 ปี ได้ประโยชน์จากการใช้ statins มากกว่า แต่ไม่พบความแตกต่างกันระหว่างเพศหญิงหรือชาย และผู้ป่วย IBD ทั้งสองประเภท อย่างไรก็ตามข้อมูลเชิงลึกจากการศึกษาดังกล่าวยังต้องรอจากผลการศึกษาฉบับสมบูรณ์ ซึ่งยังไม่ได้รับการตีพิมพ์

แม้ว่าปัจจุบันยังไม่ทราบกลไกการออกฤทธิ์ของ statins ที่ชัดเจนในการลดความเสี่ยงของการเกิดโรค PSC แต่คาดว่า statins สามารถยับยั้งกระบวนการอักเสบในลำไส้โดยตรง และกระตุ้นให้ primary bile acids เปลี่ยนแปลงเป็น secondary bile acids เนื่องจากผู้ป่วยโรค PSC มักมี primary bile acids มากกว่าปกติ และขาด secondary bile acids ดังนั้น statins จึงช่วยสร้างความสมดุลของ bile acids ส่งผลให้การทำงานของตับดีขึ้น อีกทั้งช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนจาก PSC ได้อีกด้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Kulkarni C. Among patients with IBD use of statin is associated with lower risk of developing de novo primary sclerosing cholangitis [internet]. 2024 [cited 2024 Jun 18]. Available from: https://ddw.digitellinc.com/p/s/among-patients-with-ibd-use-of-statins-is-associated-with-lower-risk-of-developing-de-novo-primary-sclerosing-cholangitis-5799.

2. Stokkeland K, Höijer J, Bottai M, et al. Statin Use Is Associated with Improved Outcomes of Patients with Primary Sclerosing Cholangitis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2019; 17(9):1860-1866.e1.