Estetrol (E4) เป็นเอสโตรเจนธรรมชาติที่พบในคน มีฤทธิ์อ่อน (weak estrogen) ค้นพบเมื่อปี ค.ศ. 1965 สร้างโดยตับของทารกในครรภ์จึงพบเฉพาะช่วงตั้งครรภ์ตั้งแต่สัปดาห์ที่ 9 จนถึงหลังคลอดเล็กน้อย มีความแตกต่างจากเอสโตรเจนธรรมชาติชนิดอื่นด้วยจำนวนหมู่ไฮดรอกซิล (hydroxyl group หรือ –OH) ที่มากขึ้น (ดูรูป) เอสโตรเจนธรรมชาติชนิดสำคัญที่พบในคน ได้แก่ estrone (E1), estradiol (E2) ซึ่งพบมากที่สุดและมีบทบาทมากที่สุด, estriol (E3) และ E4 ซึ่ง E3 และ E4 มีความคล้ายกันหลายอย่าง ทั้งคู่เป็นเอสโตรเจนที่มีฤทธิ์อ่อนและ E3 พบในปริมาณสูงช่วงตั้งครรภ์ ค่าครึ่งชีวิตของ E4 นานถึง 20-28 ชั่วโมง ซึ่งนานกว่า E3 (10-20 นาที) และ E2 (ธรรมชาติในร่างกายมีค่าครึ่งชีวิต 1-2 ชั่วโมง หากเป็นชนิด micronized E2 มีค่าครึ่งชีวิต 10-12 ชั่วโมง) ในร่างกาย E4 ถูกเปลี่ยนสภาพได้เล็กน้อย (แต่ไม่เปลี่ยนเป็น E3 หรือ E2) และ E4 ออกฤทธิ์เจาะจงมากในการจับกับตัวรับของเอสโตรเจน
ได้มีการศึกษามานานแล้วถึงการนำ E4 มาใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ เช่น การใช้เป็นยาคุมกำเนิดร่วมกับยาในกลุ่มโพรเจสติน, การใช้เป็นฮอร์โมนทดแทนในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน เพื่อใช้รักษาอาการช่องคลอดฝ่อ อาการร้อนวูบวาบและการสูญเสียเนื้อกระดูก, การใช้รักษาโรคมะเร็งเต้านมและโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก จนเมื่อเร็ว ๆ นี้มียาสูตรผสมชนิดเม็ดที่มี estetrol 14.2 มิลลิกรัมและ drospirenone (ซึ่งเป็นโพรเจสติน) 3 มิลลิกรัม ได้รับอนุมัติในบางประเทศเพื่อใช้เป็นยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแบบแผง 28 เม็ด มีตัวยา 24 เม็ดและเม็ดแป้ง 4 เม็ด (แบบแผง 24/4 เม็ด) รับประทานวันละ 1 เม็ดเวลาเดิมทุกวัน ตามลำดับวันซึ่งระบุไว้บนแผงยา
มีการศึกษาทางคลินิกที่สนับสนุนประสิทธิภาพของยาสูตรผสมที่มี estetrol 14.2 มิลลิกรัมและ drospirenone 3 มิลลิกรัม แบบแผง 24/4 เม็ด ในการป้องกันการตั้งครรภ์ เป็นการศึกษาแบบ multicenter, open-label, single arm study นาน 1 ปี ในผู้หญิง 1,674 คน อายุ 16-35 ปี มีค่าดัชนีมวลกาย (body mass index หรือ BMI) เฉลี่ย 25.8 กิโลกรัม/เมตร
2 โดยมี BMI อยู่ในช่วง 30-35 กิโลกรัม/เมตร
2 จำนวน 22.3% ส่วนผู้ที่มี BMI มากกว่า 35 กิโลกรัม/เมตร
2 จะไม่อยู่ในการศึกษานี้ ผลการศึกษาพบว่าอัตราการตั้งครรภ์คิดเป็นค่า overall Pearl Index เท่ากับ 2.65 (95% CI = 1.73-3.88) per 100 woman-years ในการศึกษานี้พบว่าประสิทธิภาพของยาลดลงหากมี BMI เพิ่มขึ้น ผลไม่พึงประสงค์ที่พบบ่อย (≥2%) ได้แก่ ประจำเดือนไม่สม่ำเสมอ อารมณ์เปลี่ยนแปลง ปวดศีรษะ มีอาการทางเต้านม ปวดประจำเดือน เป็นสิว น้ำหนักตัวเพิ่ม และความต้องการทางเพศลดลง
อ้างอิงจาก:
(1) Nextstellis (drospirenone and estetrol tablets), for oral use. Highlights of prescribing information. Reference ID: 4779634, revised: 04/2021. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2021/214154s000lbl.pdf; (2) Grandi G, Del Savio MC, Lopes da Silva-Filho A, Facchinetti F. Estetrol (E4): the new estrogenic component of combined oral contraceptives. Expert Rev Clin Pharmacol 2020;13:327-30.
