Atezolizumab…PD-L1 monoclonal antibody ที่ใช้รักษามะเร็งกระเพาะปัสสาวะ

Programmed cell death protein 1 (PD-1) เป็นโปรตีนอยู่ที่เซลล์เมมเบรนทำหน้าที่เป็น cell surface receptor เมื่อจับกับลิแกนด์ (ligand) ได้แก่ programmed cell death ligand 1 (PD-L1) และ programmed cell death ligand 2 (PD-L2) จะลดการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ที่เซลล์เนื้องอกมีการปรากฏของ PD-L1 อย่างมากมายทำให้จับกับ PD-1 บน T cells ได้มากเป็นเหตุให้การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันต่อเนื้องอกลดลง เป็นการยับยั้ง antitumor activity ของร่างกาย (ดูเรื่อง “PD-1 และ PD-L1…เป้าหมายในการออกฤทธิ์ของยาต้านมะเร็ง” ใน “ข่าวยา” ประจำสัปดาห์ที่ 2 เดือน พฤษภาคม ปี 2559) ดังนั้นจึงมีการคิดค้นยาที่ออกฤทธิ์ต้าน PD-L1 เพื่อขัดขวาง PD-L1 ไม่ให้จับกับ PD-1 ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันกลับมาทำหน้าที่กำจัดเนื้องอกได้

Atezolizumab เป็น humanized monoclonal non-glycosylated IgG1 kappa antibody ออกฤทธิ์ต่อ PD-L1 จึงขัดขวาง PD-L1 ไม่ให้จับกับ PD-1 ในบางประเทศยานี้ได้รับอนุมัติผ่านช่องทางเร่งด่วนเพื่อใช้รักษาโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ (รวม urothelial carcinoma อื่น) ชนิดลุกลามเฉพาะที่ (locally advanced urothelial carcinoma) หรือระยะแพร่กระจาย (metastatic urothelial carcinoma) ที่ไม่อาจควบคุมโรคได้ด้วยการรักษาอย่างอื่น (platinum-containing chemotherapy) ยานี้ยังอยู่ระหว่างการศึกษาเพื่อใช้รักษาโรคมะเร็งชนิดอื่นอีกหลายชนิด เช่น มะเร็งปอดชนิด non-small cell lung cancer (อาจจะได้รับอนุมัติในบางประเทศเร็วๆ นี้) มะเร็งไต มะเร็งเต้านม มะเร็งผิวหนัง ขณะนี้ผลิตออกจำหน่ายในรูปยาน้ำสำหรับหยดเข้าหลอดเลือดดำ (intravenous infusion) ขนาดที่แนะนำ คือ 1,200 มิลลิกรัม หยดเข้าหลอดเลือดดำนาน 60 นาที (หากทนต่อการให้ยาครั้งแรกได้ดี การให้ครั้งต่อไปอาจใช้เวลา 30 นาที แต่อย่าให้ยาอย่างเร็วหรือให้พรวดเดียว) ให้ยาทุก 3 สัปดาห์ ให้ไปจนกว่าจะใช้ไม่ได้ผล (ควบคุมโรคไม่ได้) หรือจนกว่าเกิดอาการพิษที่ยอมรับไม่ได้ อาการไม่พึงประสงค์ส่วนใหญ่เกี่ยวกับ immune-mediated adverse reactions (คล้ายยาอื่นที่ออกฤทธิ์เกี่ยวข้องกับการขัดขวางการจับของ PD-L1 กับ PD-1) เช่น ปอดอักเสบ ลำไส้ใหญ่อักเสบ ตับอักเสบ ระบบต่อมไร้ท่อผิดปกติ และ infusion-related reactions

อ้างอิงจาก:

(1) Atezolizumab. http://www.rxlist.com/tecentriq-drug.htm; (2) Tecentriq [TM] (atezolizumab) injection, for intravenous use: product information. Date revised: May 2016. http://www.gene.com/download/pdf/tecentriq_prescribing.pdf; (3) Rosenberg JE, Hoffman-Censits J, Powles T, van der Heijden MS, Balar AV, Necchi A, et al. Atezolizumab in patients with locally advanced and metastatic urothelial carcinoma who have progressed following treatment with platinum-based chemotherapy: a single-arm, multicentre, phase 2 trial. Lancet 2016;387:1909-20.