Hydrogen peroxide...เสี่ยงต่อการเกิด gas embolism ที่อันตรายถึงชีวิต

การใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (hydrogen peroxide; H2O2) เพื่อการฆ่าเชื้อ (disinfection) สำหรับการผ่าตัดเล็กน้อยและสำหรับแผลที่ผิวหนัง ให้ประสิทธิผลครอบคลุมจุลชีพหลายชนิด (broad-spectrum efficacy) ทั้งไวรัส แบคทีเรีย ยีสต์ และสปอร์แบคทีเรีย โดยทั่วไปให้ผลต่อแบคทีเรียชนิดแกรมบวกดีกว่าชนิดแกรมลบแต่เอนไซม์ catalase และ peroxidases ชนิดอื่นลดประสิทธิภาพของไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ได้ ในการกำจัดสปอร์ต้องใช้ความเข้มข้นสูง (10-30%) และใช้เวลานานขึ้น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ทำให้แผลหายช้าและเกิดแผลเป็นได้จึงควรใช้ในความเข้มข้นต่ำและไม่ใช้ซ้ำๆ ในการนำมาใช้เพื่อการฆ่าเชื้อจะใช้ในความเข้มข้นได้จนถึง 6% และหากใช้เพื่อเป็นน้ำยาบ้วนปากหรือกลั้วคอจะใช้ในความเข้มข้นได้จนถึง 1.5% ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์สลายได้รวดเร็วเมื่อสัมผัสเนื้อเยื่อและเกิดเป็นน้ำกับออกซิเจน ซึ่งที่ความเข้มข้น 3% จำนวน 1 มิลลิลิตร ให้ออกซิเจน 10 มิลลิลิตร

การที่ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์สลายได้รวดเร็วและมีออกชิเจนเกิดขึ้น หากปฏิกิริยานี้เกิดในโพรงเนื้อเยื่อจะทำให้มีออกซิเจนสะสมในปริมาณมากและนำไปสู่การเกิด gas embolism เมื่อราวกลางปีที่แล้วหน่วยงาน MHRA (the Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency) ซึ่งเป็น executive agency ในสังกัดของ Department of Health ของสหราชอาณาจักร (UK) ได้รับรายงานถึงการเกิด gas embolism เนื่องจากการใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ในช่วงการผ่าตัด นอกจากนี้ยังมีข้อมูลจากแหล่งอื่นๆ ที่ระบุถึงอันตรายจากการใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ เช่น เกิด cardiorespiratory collapse ภายในเวลาอันรวดเร็ว (ระดับนาทีหรือระดับวินาที) เมื่อใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ในการชะล้างแผล (wound irrigation) หรือชุบสำลียัดเข้าแผล (wound packing) ทำให้มีการปลดปล่อยแก๊สจำนวนมากจนเกิดภาวะมีอากาศในเนื้อเยื่อ (emphysema) ภาวะในกะโหลกมีอากาศ (pneumocephalus) และอันตรายอื่นๆ ซึ่งอาจถึงขั้นเสียชีวิต หรือในบางครั้งอาจเกิดความเสียหายต่อระบบประสาทแบบถาวร (permanent neurological damage) ถึงแม้จะไม่เสียชีวิต เช่น ทำให้อยู่ในภาวะไม่รู้สึกตัวหรือภาวะสมองตาย (neuro-vegetative state) หรือเกิดโรคทางสมองจากการมีออกซิเจนน้อย (hypoxic encephalopathy) ด้วยเหตุนี้ในบางประเทศจะห้ามใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์กับบริเวณที่เป็นโพรงหรือช่องและแผลที่ลึกหรือกว้าง

อ้างอิงจาก:

(1) Hydrogen peroxide: reminder of risk of gas embolism when used in surgery–do not use in closed body cavities or on deep or large wounds. Drug Safety Update 2014;8(issue 5):A4; (2) Medical management guidelines for hydrogen peroxide. http://www.atsdr.cdc.gov/MMG/MMG.asp?id=304&tid=55; (3) Patankar PS, Joshi SS, Choudhari KA. Air-embolism and cerebral ischaemia following epidural hydrogen peroxide irrigation in a closed lumbar cavity. Br J Neurosurg 2014;28:556-8