Chlorhexidine เป็น cationic polybiguanide (bisbiguanide) ในทางการแพทย์ใช้ในรูปเกลือ dihydrochloride, diacetate หรือ digluconate เพื่อกำจัดเชื้อโรค โดยใช้เป็น disinfectant และ antiseptic เป็นยาที่อยู่ใน World Health Organization's List of Essential Medicines (edition ที่ 18 ปี 2013) ใช้กำจัดเชื้อแบคทีเรีย รา และไวรัสบางชนิด ซึ่งขึ้นกับความแรงที่ใช้ มีการนำ chlorhexidine solution มาใช้เป็น antiseptic กันอย่างกว้างขวางสำหรับทำความสะอาดผิวหนังเพื่อลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อในกระแสเลือดก่อนทำ central venous catheterisation (ใส่ umbilical catheter) ในทารกที่คลอดก่อนกำหนด (preterm infants)
เมื่อไม่นานมานี้หน่วยงาน MHRA (the Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency) ซึ่งเป็น executive agency ในสังกัดของ Department of Health ของสหราชอาณาจักรแจ้งว่าทางหน่วยงานได้รับรายงานเกี่ยวกับการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรงในทารกที่คลอดก่อนกำหนดจำนวน 13 ราย ที่ใช้ chlorhexidine solution เพื่อเป็น antiseptic ก่อนใส่ umbilical catheter โดยเกิดผิวหนังแดงและเป็นแผลไหม้ (chemical burns) นอกจากนี้ยังมีรายงานอาการไม่พึงประสงค์ทำนองนี้ในเอกสารทางการแพทย์อีก 16 ราย ในจำนวนนี้เกิดจากการใช้ chlorhexidine solution ที่มีความแรงต่างๆ กัน ได้แก่ 0.5% หรือ 2% ใน 70% alcohol หรือเป็นชนิด 2% aqueous solution ดังต้วอย่างในเอกสารทางการแพทย์ที่รายงานถึงการใช้ chlorhexidine gluconate 2.0% w/v aqueous solution ทาผิวหนังทารกฝาแฝด (non-identical twin) ที่คลอดก่อนกำหนดรายหนึ่ง ก่อนใส่ umbilical catheter และภายใน 2 ชั่วโมงหลังทายาเกิดผิวหนังแดงเป็นบริเวณกว้างและในช่วง 6 ชั่วโมงต่อมาผิวหนังมีลักษณะเป็นแผลไหม้ (ดูรูป) ใช้เวลารักษาตามอาการนาน 4 สัปดาห์จึงหายโดยไม่เหลือรอยทิ้งไว้ ส่วนฝาแฝดอีกคนหนึ่งได้รีบเช็ดเอา chlorhexidine solution ส่วนเกินออกด้วยน้ำเกลือ (normal saline) และไม่พบความผิดปกติใดๆ โดยปกติอาจพบอาการไม่พึงประสงค์ต่อผิวหนังที่เกิดจากการทา chlorhexidine ในแอลกอฮอล์ (alcohol-based chlorhexidine solution) ได้ แต่ในกรณีนี้เกิดจาก 2% aqueous chlorhexidine solution และอาจถือเป็นรายแรกที่มีรายงาน การรีบเช็ด chlorhexidine solution ส่วนเกินออกด้วยน้ำเกลือจะช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดผิวหนังเป็นแผลไหม้ได้
ขณะนี้กลุ่มประเทศสหภาพยุโรปกำลังอยู่ระหว่างทบทวนข้อมูลด้านอาการไม่พึงประสงค์เกี่ยวกับผิวหนังแดงและเกิดแผลไหม้จากการใช้ chlorhexidine solution ในทารกที่คลอดก่อนกำหนด และในช่วงนี้หน่วยงาน MHRA มีข้อแนะนำเบื้องต้นสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ดังนี้
• ให้ตระหนักว่าการใช้ chlorhexidine solution ในทารกที่คลอดก่อนกำหนด ไม่ว่าจะเป็น alcohol-based chlorhexidine solution หรือ aqueous chlorhexidine solution อาจเกิดผิวหนังแดงและแผลไหม้ (chemical injury) ได้
• ใช้ปริมาณน้อยที่สุดและไม่ให้มีน้ำยาตกค้างสะสมบนผิวหนัง โดยให้รีบเช็ดส่วนเกินออก
• หมั่นตรวจดูผิวหนังบริเวณที่ทาน้ำยาและรีบให้รักษาหากมีความผิดปกติเกิดขึ้น
• หากเกิดความผิดปกติอันเป็นอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ chlorhexidine solution ให้รายงานไปยังหน่วยงาน MHRA เพื่อรวบรวมข้อมูลนำไปประกอบการทบทวนการใช้ chlorhexidine solution ในทารกที่คลอดก่อนกำหนด
อ้างอิงจาก:
(1) Lai SW, Chen REF; Chlorhexidine solutions: risk of chemical burn injury to skin in premature infants. http://www.mhra.gov.uk/Safetyinformation/DrugSafetyUpdate/CON428307 (Article date: June 2014); (2) Lashkari HP, Chow P, Godambe S. Aqueous 2% chlorhexidine-induced chemical burns in an extremely premature infant. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2012;97:F64; (3) WHO Model List of EssentialMedicines, 18 ed. World Health Organization, October 2013
