Carbamazepine กับการตรวจ HLA-B*1502 genotype

ยีน HLA-B (human leukocyte antigen-B หรือ major histocompatibility complex, class I, B) เป็นยีนที่พบในคน เกี่ยวข้องกับการสร้างโปรตีนที่มีบทบาทสำคัญในระบบอิมมูน พบการผันแปรของ HLA-B gene ได้หลากหลายแบบทำให้แต่ละคนมีระบบอิมมูนที่ทำหน้าที่ป้องกันสิ่งแปลกปลอมได้แตกต่างกัน สำหรับ HLA-B15 นั้นเป็น HLA-B serotype ที่มี B*15 gene-allele protein และเป็นที่ทราบกันแล้วว่าการเกิด Stevens–Johnson syndrome (SJS) และ toxic epidermal necrolysis (TEN) ที่เนื่องจากยา carbamazepine ที่พบในคนเอเชียโดยเฉพาะเชื้อสายจีนนั้นสัมพันธ์กับการมี HLA-B*1502 genotype

SJS และ TEN เป็นอาการไม่พึงประสงค์ต่อผิวหนังแบบรุนแรง มักเริ่มต้นด้วยอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ แล้วตามมาด้วยการเกิดผื่นแดงหรือผื่นสีคล้ำที่ผิวหนัง และเกิดแผลเปื่อยและเจ็บที่บริเวณเยื่อเมือก จากนั้นอาการทางผิวหนังจะรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ จนเกิดผิวหนังเน่าและหลุดลอก สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้เฝ้าระวังและให้ความสำคัญเรื่องการเกิด SJS และ TEN จากการใช้ยา carbamazepine มาอย่างต่อเนื่องเช่นกัน

แม้เคยมีรายงานว่าไม่พบ SJS-TEN ในผู้ที่ใช้ carbamazepine รายที่ตรวจไม่พบ HLA-B*1502 แต่ปัจจุบันมีรายงานว่าพบ SJS-TEN ได้เช่นกันในรายที่ตรวจไม่พบ HLA-B*1502 อย่างไรก็ตามจากการพบความสัมพ้นธ์ที่แน่ชัดของการเกิด SJS-TEN กับการใช้ carbamazepine ในผู้ที่พบ HLA-B*1502 ทำให้บางประเทศในเอเชีย เช่น สิงคโปร์ โดย Ministry of Health ร่วมกับ Health Sciences Authority ได้ออกประกาศด้านมาตรฐานการรักษาเป็นข้อแนะนำว่าให้มีการตรวจหา HLA-B*1502 allele ก่อนเริ่มให้ยา carbamazepine แก่ผู้ป่วยรายใหม่ที่มีเชื้อสายเป็นชาวเอเชีย โดยข้อแนะนำนี้มีขึ้นภายหลังการหารือกับผู้เชี่ยวชาญสาขาต่าง เช่น neurology, psychiatry และ dermatology ร่วมกับการทบทวนข้อมูลที่เกี่ยวข้องทั้งจากภายในประเทศและจากต่างประเทศ

สำหรับยาอื่นที่มีโครงสร้างคล้าย carbamazepine และต้องระวังเรื่องการเกิด SJS-TEN เช่นกันหากใช้ในรายที่มี HLA-B*1502 genotype เช่น phenytoin, oxcarbamazepine เป็นต้น



อ้างอิงจาก:

(1) HSA Safety Alert, 29 August 2013 at http://www.hsa.gov.sg/publish/hsaportal/en/health_products_regulation/safety_information/product_safety_alerts/Safety_Alerts_2013/recommendations_for.html; (2) WHO Drug Information 2013;27(4):350; (3) Wang Q, Zhou J, Zhou L, Chen Z, Fang Z, Chen S, et al. Association between HLA-B*1502 allele and carbamazepine-induced severe cutaneous adverse reactions in Han people of southern China mainland. Seizure 2011;20:446-8.